Hét vraag- en antwoordplatform van Nederland

Hoe heet het onbewust invullen van ontbrekende gegevens over een waargenomen situatie?

Een belangrijk psychologisch verschijnsel is, dat wij mensen ontbrekende gegevens bij een waargenomen situatie, uit ons geheugen invullen om zo tot een totaalplaatje te komen op grond waarvan wij een beslissing nemen.

Het belangrijke hiervan is, dat wij ons *niet* bewust zijn van welke gegevens wij precies hebben aangevuld.
Het gevolg is, dat wij kans maken op onjuiste gevolgtrekkingen en acties. Alhoewel dit lekker snel gaat, en vaak goed werkt.

Mensen die goed kunnen manipuleren, kennen dit verschijnsel heel goed, en maken er dankbaar gebruik van. Zo kunnen zij ons iets laten denken wat fout is, en in hun voordeel is, maar niet in het onze, en dat terwijl wij ons hiervan niet bewust zijn.

Ik denk niet dat dit projectie heet. Hoe heet dit verschijnsel? Ik vind 'invullen' te algemeen, en ik vind dat dit verschijnsel een indrukwekkende naam verdient.

Toegevoegd na 2 uur:
Nee, ik bedoel wat er in 'het nu' gebeurt: de momentane verwerking van gegevens.
Voorbeeld: als je plotseling gebrul hoort, een grote bos manen ziet en een forse beweging, plus je bent in het oerwoud, dan ben je geneigd om deze ervaring aan te vullen met gegevens uit je geheugen. Je herinnert je dat een leeuw manen heeft en brult, en dat een leeuw gevaarlijk is. Ook wordt de emotionele waarde van deze gegevens opgehaald, zodat een 'oplossingsrichting' wordt bepaald. Wegrennen dus, ondersteund door een adrenalinescheut.
Vervolgens blijkt dat iemand een prank had uitgehaald...

Maar denk vooral het tv-programma Opgelicht.

Verwijderde gebruiker
13 jaar geleden
2.4K

Heb je meer informatie nodig om de vraag te beantwoorden? Reageer dan hier.

Het beste antwoord

Ik moest bij het lezen van je vraag (nog even zonder de toelichting) meteen denken aan het Gestalt-principe.

Dat is het verschijnsel dat we dingen waarvan we maar een paar details zien, waarnemen als dat wat we het beste kennen. Zelfs als dat niet 100 % zo hoeft te zijn.

Ik zoek even een simpel voorbeeldje ; stel je rijdt in het pikdonker op een onverlichte buitenweg met alleen reflectoren langs de baan. Aan de rij rode lichtjes bepaal jij hoe de weg loopt. Je neemt niet allemaal losse lichtjes waar, maar 'ziet' de weg in het donker lopen. Dat gaat dan ook 999999 van de 100000 keer goed ; de rode puntjes zijn het 'object weg' dat je heel goed kent.

Maar in theorie is het mogelijk dat de lichtjes ineens linksaf het weiland in buigen, en de weg een bocht naar rechts maakt. Dan da je dus mooi de teil in. Of liever : het weiliand.

Dit is heel letterlijk, maar het kan natuurlijk ook in overdrachtelijke zin. Zo trappen mensen in de gelikte praatjes van oplichters, of blijven jaren in een desastreuze relatie hangen.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
12 jaar geleden
Verwijderde gebruiker
12 jaar geleden
Hoi Marleen, bedankt voor het antwoord. Het is in ieder geval goed. Wat ik bedoelde. Ik heb gekeken, en de Gestaltpsychologie is duidelijk uit de oude doos, zo van de jaren '30. Dat is nog vóór het ontstaan van de cognitieve psychologie, waar de bestudeerde verschijnselen natuurlijk naadloos in passen.
'Gestalt' is ook een Duits woord, wat bij mij geen betekenisvolle associaties oproept. Het is dan een voor het publiek betekenisloze en typische *vakterm*. Jammer! Men gaat uit van theorieën en 'wetten'. En dat klinkt heel erg ouderwets, nog filosofisch. Tegenwoordig gaat men uit van waarnemingen of (wiskundige) modellen, omdat je daarmee kan rekenen en hypotheses verifieren, en dat is dan de empirische wetenschap. Dus ik pleit hier meteen voor een hervorming van dit stukje wetenschap, en misschien is dat al gebeurd! De aanleiding van mijn vraag was een radio-uitzending waar dit zo beschreven werd. Dat was, schat ik in 1980. En het gevraagde verschijnsel is belangrijk genoeg om een eigen naam te hebben. Dus vanuit het belangrijke verschijnsel zelf, niet vanuit een gewichtige theorie voor vakmensen.
Verwijderde gebruiker
12 jaar geleden
Goed antwoord +
Verwijderde gebruiker
12 jaar geleden
Dit is zonder meer het beste antwoord. Dank.

Andere antwoorden (4)

Herinneringsvervalsing

Toegevoegd na 5 uur:
Cognitie en waarnemingspatroon?
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
13 jaar geleden
"Herinneringsvervalsing, valse herinnering of pseudo-herinnering" is hoe Wikipedia het noemt. Hopelijk vind je die namen mooi genoeg.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
13 jaar geleden
Verwijderde gebruiker
12 jaar geleden
Het lijkt mij een aanpalend verschijnsel.
Dit gaat over herinneringen, en dit is wel bekend via rechtszaken waar dan bleek dat die herinneringen niet klopten. En dat geldt niet alleen voor getuigen, maar ook voor getrainde professionals: geconfronteerd met oude dossiers ontdekten die tot hun stomme verbazing. dat hun herinneringen daarover heel anders waren.
Dus dit is een algemeen menselijk verschijnsel, dat herinneringen een soort drijfzand zijn.
Misschien zou je dit verschijnsel 'drift' of 'mutatie' kunnen noemen, want er zit geen drijfveer achter Ik zoek echter naar de momentane verwerking van indrukken. En dat gaat het snelst, door irrelevante details weg te filteren en ontbrekende stukken in te vullen vanuit het geheugen. Een statisticus zou dit proces 'gaafmaken' noemen, maar dit doen alle mensen en dieren; want het is onmogelijk en ook heel onhandig, om te wachten tot je alle informatie binnen hebt. Je bent dan allang opgegeten door een roofdier, of de tijd voor het project is dan voorbij.
Dat is dus het 'zo goed mogelijk completeren van informatie aan de hand van reeds bekende gegevens'.
En dat is een handig maar niet precies proces. Dat dit niet zo precies is, zie je ook doordat mensen dingen 'zomaar aannemen'. Of goedgelovig zijn, of zich dingen op de mouw laten spelden. Je zou kunnen zeggen, dat deze manier van denken 'niet erg kritisch' is. Dit komt veel voor bij de praatberoepen. Ik heb gezien hoe academisch psychologen om de tuin werden geleid door cliënten. Deze hulpverleners hebben nooit zo kritisch leren denken als een boekhouder, ict'er of stratenmaker. Bepaalde mensen (meestal met een zogenoemde afwijking als pathologisch liegen, narcisme, borderline) voelen haarfijn de manier van denken van de ander aan: ze weten wat die persoon 'gaat invullen'.
En daar zit dus mijn vraag: dit invullen gaat automatisch en *zonder dat de persoon zich hiervan bewust is*.
De persoon gelooft dus de suggestie, als ware het de werkelijkheid. En n.b.: ook een goochelaar werkt met dit effect.
Verwijderde gebruiker
12 jaar geleden
Ik begrijp nu wat je bedoelt.
Interessant verschijnsel. Maar ik weet niet hoe het heet :-) Misschien hangt het samen met extraversie; vrij snel reageren op iets wat er gebeurt/gezegd wordt.
Ik moest denken aan confabuleren, wat men nog wel eens ziet bij dementen. Men kan zich niet alles herinneren en vult deze gaten in het geheugen op met verzinsels. Weet niet of het is wat je bedoelt.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
13 jaar geleden
Dat heet herinneringsvervalsing. Dit is een vorm van vergeten, hoewel de informatie wel aanwezig blijft. Mensen proberen daarom de gaten in hun geheugen op een of andere manier te "vullen". Dit is meestal een onbewust proces.

Men "verzint" bepaalde details en herinneringen, of probeert ze door logisch redeneren te herconstrueren. Hierdoor ontstaat een herinneringsvervalsing.

Typisch menselijk is de drang de eigen rol zo positief mogelijk af te schilderen. Dit geldt ook voor geheugenvervalsingen. Deze zijn daarom meestal positiever dan de waarheid.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
13 jaar geleden

Weet jij het beter..?

Het is niet mogelijk om je eigen vraag te beantwoorden Je mag slechts 1 keer antwoord geven op een vraag Je hebt vandaag al antwoorden gegeven. Morgen mag je opnieuw maximaal antwoorden geven.

0 / 5000
Gekozen afbeelding