Hét vraag- en antwoordplatform van Nederland

Hoe verhouden temperatuur en druk zich?

Kun je stellen dat als je van iets de druk verhoogt dat de temperatuur dan altijd omhoog gaat?
Dus stel ik heb een ballon met gas erin met een temperatuur van 20 graden en ik verhoog de druk in die ballon door hem (het volume) kleiner te maken dan gaat de temperatuur omhoog.

Temperatuur is een maat voor de gemiddelde chaotische bewegingsenergie per molecuul, plus de beweging van atomen in moleculen.

De algemene gaswet toegepast:

pV=nRT

p de druk in Pa (N/m2)
V het volume in m3
n de hoeveelheid gas in mol (= aantal moleculen gedeeld door de constante van Avogadro)
R de gasconstante (8,314472 J·K−1mol−1)
T de absolute temperatuur in K

Als ik dus de ballon verklein neemt V af maar de druk p neemt toe (door de volumeverkleining). Dus is dat dan een verandering die niet noopt tot een verandering aan de andere kant van de vergelijking (Temperatuur?)?

De druk kan ook worden verhoogd door bijv een grotere zwaartekracht. Jupiter bijvoorbeeld heeft een grote massa. Hierdoor wordt de kern samengedrukt waarbij de temperatuur oploopt tot 6000graden. Maar als ik iets samenpers dan lijkt mij dat de beweging van de atomen en moleculen juist beperkt worden, zodat toch eigenlijk de temperatuur zou moeten dalen??

Evenzo als ik ijs neem en ik pers dat samen dan wordt de dichtheid groter, maar neemt de temperatuur dan ook nog verder af, of neemt die juist toe net zoals in de kern van Jupiter? In beide gevallen wordt de druk verhoogt, met wisselende uitkomsten??

erotisi
8 jaar geleden
25.9K
Thecis
8 jaar geleden
Pas op. Je gaat de gaswet toepassen voor vaste stoffen. Daar is de gaswet niet voor. Zie verder antwoord van Reddie
Cryofiel
8 jaar geleden
Twee opmerkingen - De reden dat het op grote hoogte (in de bergen) kouder is dan op zeeniveau is juist dat de druk op zeeniveau hoger is dan in de bergen. Je kunt de temperatuurverhoging die het gevolg is van drukverhoging eenvoudig voelen. Niet in een ballon, want dat is in de praktijk te lastig. Wel in een fietspomp: houd de slang dicht en druk zo hard mogelijk op het pompdeel om een zo hoog mogelijke druk te krijgen. Het onderste deel van de pomp (daar waar de lucht zit) wordt merkbaar warmer, zeker als de pomp van metaal is.
Verwijderde gebruiker
8 jaar geleden
@Cryofiel, op grote hoogte is het kouder dan laag, is omdat de aarde warm is en de ruimte koud. En niet vanwege het drukverschil.
De pomp en de fietsband blijven niet warmer dan de omgeving. Na enige tijd zijn ze van dezelfde temperatuur, terwijl de druk in de fietsband hoog blijft.
Cryofiel
8 jaar geleden
@Reddie, het is wel degelijk vanwege het drukverschil. In de bergen is het op 50 cm boven de grond een stuk kouder dan op zeeniveau op 50 cm boven de grond. Alle omstandigheden zijn verder gelijk: de breedtegraad, de afstand tot de zon, de hoek van instraling van de zon, de daglengte, enzovoort. Het enige verschil is de luchtdruk. Dat verschil is de oorzaak van het temperatuurverschil.

Heb je meer informatie nodig om de vraag te beantwoorden? Reageer dan hier.

Antwoorden (3)

Mogelijk dat je berekening in de theorie klopt echter de praktijk wijst iets geheel anders uit.

Tijdens het samendrukken ontstaat wrijving, door de wrijving ontstaat er warmt, echter stop je met samendrukken daalt de temperatuur, de temperatuur ligt dan lager dan de omgevingstemperatuur.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
8 jaar geleden
Thecis
8 jaar geleden
Als zijn theorie zou kloppen, zou de praktijk hetzelfde moeten uitwijzen. Anders moet je je theorie verwerpen.
Dus de opmerking in de eerste alinea, slaat mijn inziens nergens op. Verder geef je aan dat de temperatuur weer gaat dalen als je ophoudt met samendrukken. Dit klopt, maar je moet hier uitgaan van een gesloten systeem.
Dat de temperatuur dan lager komt te liggen dan de omgeving slaat ook nergens op. Ik denk dat je het effect "adiabatische expansie" bedoeld, waarbij een gas zeer snel uitzet waardoor je het (tijdelijk) als gesloten systeem mag beschouwen. Het gas koelt daardoor zeer af. bij deze expansie (effect waarom deo koud aanvoelt).
Thecis
8 jaar geleden
De punt na "daardoor zeer af bij deze expansie" klopt niet. En een woord vergeten. Er moest staan:
----------
Het gas koelt daardoor zeer snel af bij deze expansie (effect waarom deo koud aanvoelt).
----------
Je gaat op twee manieren de mist in.
1. pV=nRT geldt voor een (energetisch) gesloten systeem.
Als je van buitenaf druk verhoogt of volume verkleint, dan ben je bezig energie toe te voeren, en heb je het dus niet meer over een (energetisch) gesloten systeem. Je voert energie toe, en dus zal de temperatuur stijgen.
2. Als je de druk verhoogt/het volume verkleint, dan wordt de vrije weglengte wel korter, maar temperatuur gaat over de bewegingssnelheid, en niet over de vrije weglengte. De atomen in een stuk ijzer trillen om een gemiddelde stand, maar zullen door een hogere temperatuur sneller trillen. Daardoor botsen ze ook harder tegen hun buren aan.
Vergelijk het met een mensenmenigte bij een popconcert. Zo lang ze stil staan kunnen ze dicht op elkaar gepakt zijn. Maar als ze naar het toilet willen gaan ze bewegen en zullen ze meer ruimte innemen. Ofwel, de "menigte" zet uit.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
8 jaar geleden
erotisi
8 jaar geleden
Ok, dus kort samengevat is het zo, dat alles waar druk op uitgeoefend wordt (zowel gas, vloeistof als vaste stof) warmer wordt omdat er door de druk energie wordt toegevoegd. UIt onderstaande afbeelding kan/moet ik dus concluderen dat ik van ijssoort Ic nooit ijssoort XI kan maken door er harder op te drukken?? https://en.wikipedia.org/wiki/Ice#/media/File:Phase_diagram_of_water.svg
Cryofiel
8 jaar geleden
Nee, het is niet de druk die voor temperatuurstijging zorgt. Het is de compressie die het hem doet.
erotisi
8 jaar geleden
Wat is het verschil tussen druk en compressie?
tinus1969
8 jaar geleden
Zoals gewoonlijk maak je het jelzef weer heel moelijk door je enorme woordenbrij. Redeneer in plaats daarvan strikt vanuit de formule:
pV = nRT. Als de druk stijgt, neemt het volume af, of gaat de temperatuur omhoog (of het aantal deeltjes, R is een constante). That's all.
erotisi
8 jaar geleden
Maar mijn vraag is dan, is dat van toepassing voor alle stoffen, want die formule is alleen voor gassen?
Verwijderde gebruiker
8 jaar geleden
Je maakt weer een foutje.
Iets wordt niet warmer door er druk op uit te oefenen. Iets wordt warmer door er energie aan toe te voegen, dus door kracht maal weg, Fxs.
Als je op een stuk ijzer hamert worden ijzer en hamer warmer doordat de kinetische energie van de hamer in warmte wordt omgezet.
Als je je fietsband oppompt wordt het slangetje heter doordat je kracht uitoefent en de pompslag. Kracht maal weg.
De lucht in de band is na het pompen ook warmer, maar die verdeelt zich over de lucht in de hele band, zodat de temperatuursverhoging niet zo op valt. Verder verdwijnt die warmte weer naar de omgeving, zodat de band weer de omgevingstemperatuur krijgt.
De druk in de band blijft hoog, maar de temperatuur niet.
Druk alleen geeft geen temperatuursverhoging.
Het is de toegevoerde arbeid (kracht maal weg) die zorgt voor temperatuursverhoging.
Cryofiel
8 jaar geleden
@erotisi, met compressie bedoel ik het verkleinen van het volume (door de druk op te voeren). Zoals in de fietspomp waar je op drukt terwijl je de slang dichthoudt. Met druk bedoel ik de druk zelf. In het voorbeeld van de fietspomp: 1.
Houd het slangetje dicht maar doe nog niets. De druk in de fietspomp is 1 atmosfeer. De temperatuur is nromaal. 2.
Blijf het slangetje dichthouden en druk de hendel van de pomp naar beneden. De druk van de lucht in de fietspomp neemt nu toe, zeg naar 5 atmosfeer. De lucht neemt nu minder volume in. Dat bedoel ik met compressie: het volume neemt af, de lucht wordt gecomprimeerd (samengeperst).
De temperatuur neemt nu toe. 3.
Blijf het slangetje dichthouden en blijf de hendel indrukken, zodat de druk van de lucht in de fietspomp 5 atmosfeer blijft. De warmte lekt geleidelijk weg. Na een tijdje heb je lucht van 5 atmosfeer met een normale temperatuur. Ofwel:
--  Je begint met 1 atmosfeer, je eindigt met 5 atmosfeer.
--  Je begint en eindigt met dezelfde temperatuur.
--  Een hogere druk zorgt op zichzelf dus niet voor een hogere temperatuur.
--  Tijdens het comprimeren loopt de temperatuur wél op.
--  Het is dus het comprimeren, niet de druk zelf, die de temperatuur doet stijgen.
erotisi
8 jaar geleden
Cryofiel, maar in dat geval heeft Reddie toch gelijk als hij zegt dat de lucht boven in de atmosfeer niet koud is vanwege een lage luchtdruk (zoals in de reactie onder de vraag is gezet). Want daar zeg je: "Het enige verschil is de luchtdruk. Dat verschil is de oorzaak van het temperatuurverschil." En hier zeg je: " Een hogere druk zorgt op zichzelf dus niet voor een hogere temperatuur.
Het is dus het comprimeren, niet de druk zelf, die de temperatuur doet stijgen." Is dat dan een vergissing van je of begrijp ik je verkeerd?
tinus1969
8 jaar geleden
@Reddie, je schrifjt: 'Als je je fietsband oppompt wordt het slangetje heter doordat je kracht uitoefent en de pompslag. Kracht maal weg.' Maar dat is niet relevant. Kijk naar pV = nRT. Als je pompt, voeg je extra lucht toe, dus n neemt, toe, waardoor ook de druk toeneemt (uitgaande dat V niet verandert bij een fietsband). Verder heeft @Cryfiel gelijk dat hogere druk meestal niet zorgt voor hogere temperatuur: In de praktijk zorgt verhoging van temperatuur (door verwarming aan te zetten), voor hogere druk.
erotisi
8 jaar geleden
Maar is er een situatie mogelijk dat n groter is als p waardoor bijv. T ook moet worden verhoogd? Ik pomp dus mijn fietsband op met 5n deeltjes de druk wordt verhoogd met 3p kan dan T met 2 toenemen? Al ben ik bang dat in dit voorbeeld appels met peren worden gemeten, maar het gaat om het idee.
erotisi
8 jaar geleden
Ik zie het al, dan is het geen gesloten systeem meer dus geldt de formule niet meer...toch?
erotisi
8 jaar geleden
Maar houdt dat dan in dat de laatste reactie van Tinus ook geen stand houdt??
Als je de druk en het volume van een gas verandert bij gelijkblijvende temperatuur heet dat een isotherm proces.
Dit is experimenteel heel goed uit te voeren.
Je staat op een hoge heuvel en je neemt een lichtgewicht plastic fles, draait de dop er af en vervolgens weer dicht zodat er geen lucht meer in of uit kan.
Dan ga je naar beneden (aannemend dat daar een zelfde temperatuur is, heel goed mogelijk) en je ziet dat het volume kleiner is geworden, kan je ook doen in een auto met klimaatbeheersing.
Ook lukt dat wanneer de weersvoorspelling aangeeft dat er een diep depressie aankomt.


Nu over het samenpersen of expanderen van een afgesloten hoeveelheid gas.
De eerste hoofdwet van de thermodynamica luidt: dQ=dU+PdV.
dQ is de toegevoerde warmte (kan ook negatief zijn).
dU is de inwendige energie, de kinetische energie van de moleculen en een maat voor de temperatuur
PdV is de arbeid, waarbij P de druk is en dV de volume verandering (Veind-Vbegin)

Als je heel snel het volume verandert is er geen tijd warmte toe of af te voeren, een adiabatisch proces. dQ is dan nul.
Bij een adiabatisch proces luidt de eerste hoofdwet dan ook 0=dU+PdV

Bij een snelle volumetoename (expanderen) is PdV positief en zal dU dus negatief zijn, de snelheid van de moleculen neemt af en de temperatuur daalt. Voorbeeld is het snelleeg laten lopen van een spuitbus. Je voelt dan dat de temeperatuur van de spuitbus daalt.

Bij een snellen volumeafname, samenpersen, is PdV negatief en dus dU positief, de moleculen zullen sneller bewegen en daarmee zal de temperatuur stijgen
Voorbeeld is de fietspomp, bij het pompen zal op de plaats waar de slang aan de pomp zit warmer worden, zo te voelen.
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
8 jaar geleden

Weet jij het beter..?

Het is niet mogelijk om je eigen vraag te beantwoorden Je mag slechts 1 keer antwoord geven op een vraag Je hebt vandaag al antwoorden gegeven. Morgen mag je opnieuw maximaal antwoorden geven.

0 / 5000
Gekozen afbeelding