Waarom zijn de lenzen van camera's rond maar zijn de foto's vierkant of rechthoekig?

De vorm van de lens bepaalt NIET de vorm van het beeld.
Zo heb ik vierkante lenzen maar die geven evenzogoed geen vierkant beeld.
Het oppervlak van de lens en zijn versterking bepalen de helderheid van het beeld.
Bij een cirkelvormige lens heeft men bij de kleinste omtrek de grootste helderheid, bovendien worden lenzen door rotatie geslepen.
Een vierkante lens is dus ooit een ronde lens geweest waar zijkanten van zijn afgehaald.
Verder is inderdaad door de film het formaat van het benutte beeld bepaald, de lens zelf geeft een (flink) groter beeld dan wat de film of CCD/CMOS sensor oppakt.

Omdat men ooit film gebruikte voor bewegende beelden en deze op een rol zitten zijn rechthoekige plaatjes het meest economisch.

Bij "grote films werd ook een optische truc toegepast, het beeld werd in de breedte verkleind opgenomen en evenzoveel vergoot afgespeeld, zodaat het weergegeven beeld veel breder werd (cinemascope-principe)
Onze ogen hebben een gezichtsveld wat veel meer breedte dan hoogte kent en verschilt zelfs bij man en vrouw (een vrouw kan op kortere afstand meer hoogteverschil waarnemen, waardoor vrouwen met een blik een man kunnen overzien waarbij mannen wel met hun ogen moeten bewegen om dat bij een vrouw te kunnen.

Goh, wat wijdt die man uit zul je misschien denken.

Toch zijn het deze achtergronden welke het huidige beeldformaat bepalen, deze is afgestemd op wat de gemiddelde mens aan hoogte/breedteverhouding waarneemt wat resulteert in 16X9 en 22X 9 (panoramisch beeld).

De eerste TV 's hadden ronde beeldbuizen welke men later omvormde tot 4X3 en veel later tot 16X9 waarbij Philips een TV heeft die 20X 9 weergeeft (upscaling)

Terug naar de lens, die is altijd rond gebleven en zal dat vermoedelijk altijd blijven omdat voor een exact slijpen rond de enige vorm is, waarbij men later eventueel de vorm uit de ronde lens slijpt die men wil benutten.
Tegenwoordig draaien de meeste lenzen in een systeem voor scherpstelling maar bij lenzen die een andere focus voor X en Y hebben werkt dat niet (lenzen met een cilinder). In systemen waar deze lenzen gebruikt worden ,
zoals bij cinemascope, heeft deze lens een vaste positie en draait men een ronde compensatielens voor het exact scherpstellen.

Ook brillenglazen worden rond aangeleverd en geslepen zodat ze in het montuur passen, waarbij het optisch middelpunt een heel belangrijke rol speelt.