Hoe ontstaat de kleur van je ogen?

De iris, of de regenboogvlies is een ringvormig gepigmenteerd orgaan in je oog. De kleur wordt bepaald aan de hand van DNA die je van je ouders mee krijgt.

Het kan zijn dat je ouders andere kleur ogen hebben dan jij. Waarschijnlijk zijn zij dan dragers van verschillende kleuren ogen.

De oogkleur wordt door verschillende factoren bepaald. Zo spelen 'kleur-bepalende' en 'oogsubstantie' genen een rol, maar ook de genen die 'spikkeltjes' in het oog veroorzaken zijn van invloed op de kleur. Daarnaast is het zo dat sommige kleurbepalende genen dominant zijn over andere genen. Zo is de bruine kleur het meest dominant, dan het groen en het minst dominant is blauw.

Al deze factoren maken het uiterst complex om uit te leggen hoe overerving van oogkleur verloopt. Ter illustratie: ouders met blauwe ogen kunnen een kind krijgen met bruine ogen, al komt het weinig voor. En het hebben van blauwe ogen kan een of meer generaties verborgen blijven en dan opeens wel tot uitdrukking komen.

Om duidelijk te maken hoe het mechanisme van overerving werkt, wordt in het volgende voorbeeld gedaan alsof er slechts twee genen bij betrokken zijn.

Van de meerdere genen die de oogkleur bepalen, zijn de meest bekende het 'bruin of blauw' type gen en het 'groen of blauw' type gen. Wat betekent dit? Het eerste gen kan zorgen voor een bruine of blauwe oogkleur. Het tweede gen kan zorgen voor een groene of blauwe oogkleur.

Iedereen heeft van een gen voor een bepaalde eigenschap twee kopieën. Hij/zij erft er één van elke ouder. Als we de genen voor de oogkleur apart bekijken, geldt voor het 'bruin of blauw' type gen dat iemand de volgende kopieën kan hebben:

bruin en bruin
bruin en blauw
blauw en blauw
Voor het 'groen of blauw' type gen geldt dat iemand de volgende kopieën kan hebben:

groen en groen

groen en blauw
blauw en blauw
Wat betreft het erven van kopieën van deze genen zijn er dus 3 keer 3 is negen mogelijkheden. Het kan dus zijn dat iemand de volgende kopieën van zijn ouders geërfd heeft: bruin en bruin en groen en groen.

Van elk gen geeft een ouder één kopie door aan het kind. Ouders kunnen een bruine of een blauwe kopie doorgeven van het 'bruin of blauw' type gen. Kortweg: bruin of blauw. Van het 'groen of blauw' type gen kunnen ouders een groene of een blauwe kopie doorgeven.

je ouders hebben bijvoorbeeld bruine ogen, daarvoor is een dominant gen, laten we zeggen dat die gen 'R' is, dan hebben je ouders nog een gen bijvoorbeeld blauw, dit gen is recessief. Laten we zeggen dat dit gen 'r' is.

dan volgt er reductie deling in de ballen van je vader, en in de eierstokken van je moeder. (de cellen gaan zich splitsen, waardoor je cellen krijgt met de helft aantal genen, de ene cel heeft dus een gen 'R', en de andere cel 'r'.

dan komt er een zaadje bij de eicel, beide dragen het gen 'r', waardoor jij blauwe ogen krijgt.

De eigenschappen van je genen krijg je van je moeder, of vader, soms van allebei een beetje, en een enkele keer van een generatie ervoor.
De kleur van je haar en ogen zijn daar een mooi voorbeeld van.