Wat is in de hersenenfunctionaliteit het verschil tussen bewusteloosheid en bij bewustzijn zijn?

Het bewustzijn is een moeizaam definieerbaar principe. Deels omdat het bij levende mensen onderzoek bij verschillende mate van bewustzijnsverlies (of bewustzijnsvernauwing) niet (goed) te onderzoeken is, en deels omdat verschillende oorzaken van bewustzijnsverlies ook andere fysiologie kunnen tonen.

Bij het 'bewustzijn' wordt meestal 'arousal' (waak) bedoeld. 'Arousal' is in principe een soort signalerende functie (perceptie van signalen, waarna reactie kan optreden). Ons hogere bewustzijn ('cognitie') laat ons actief nadenken met allerlei hogere hersenfuncties (lezen, taal, rekenen, abstractie etc).
Het bewustzijn is vaak een ongrijpbaar principe en vaak niet eens primair in de hersenen gelegen. Bij aandoeningen waarbij beide hersenhelften aangedaan zijn (metabole oorzaken of intoxicaties: meest eenvoudige voorbeeld: alcoholintoxicatie, metabool: hypo bij suikerziekte) raakt het bewustzijn gestoord. Ook bij aandoeningen van de hersenstam (specifiek van/in de formatio reticularis) en de thalamus kan het bewustzijn gestoord raken (hersenbloedingen, beroertes, inklemming en zelfs trauma's). Bij een aantal oorzaken van bewustzijnsdaling zijn afwijkingen in de hersenen meetbaar. Denk maar aan epilepsie, waarbij de hersenactiviteit grillig hyperactief is en na de aanval juist heel traag is (dit is te meten met een ElectroEncephaloGram: EEG). Bij bepaalde zout-tekorten (mn. Natrium) weten we ook dat er minder activiteit in de hersenen is omdat Natrium nodig is voor het ontstaan van de electrische activiteit/prikkels (actiepotentialen).

Bij onderzoek naar trauma-slachtoffers is ooit een gradering bedacht: de Glascow Coma Score (=GCS). Deze score wordt gebruikt om het bewustzijn een cijfer te geven (van 3 t/m 15). Daarbij wordt (evt met een pijnprikkel) de reactie op gebied van de ogen (Eye), motoriek (Motor) en de verbale reactie (Verbal) gescoord. Deze score wordt afgekort tot EMV. Bij een EMV van 8 of minder, wordt veelal gesproken over een coma. Deze gradering heeft beperkte waarde, omdat de toepassing ervan bij andere oorzaken van bewustzijnsdaling (met name de metabole oorzaken en intoxicaties) nooit is onderzocht. Bij (traumatische) hersenletsels en verschillende soorten hersenbloedingen is wel onderzoek gedaan en gebleken dat daarbij ook geldt dat een lage EMV score prognostisch ongunstig is (ofwel: de patient heeft minder kans op overleven).