Hoe kan je leukemie krijgen?

Leukemie is een ernstige soort van bloedkanker. D.w.z. dat er sprake is van een tumor die uitgaat van een bepaald type cellen in het bloed, namelijk de witte bloedcellen. Bij leukemie vermenigvuldigen de witte bloedcellen zich ongecontroleerd en in de verkeerde richting. Hierbij verstoren zij de normale samenstelling van het bloed. Het aantal rode bloedcellen neemt af (= anemie), terwijl het aantal bloedplaatjes vaak sterk afneemt (= trombocytopenie).
De ziekte begint in het beenmerg (een weefsel dat zich bevindt in de holten binnen de beenderen) en andere bloedvormende organen, maar kan zich uitbreiden. Als men dit niet behandelt leidt dit tot een dodelijke storing in de samenstelling van het bloed, een ernstige bloeding of zware ontsteking. De aandoening kan op ieder leeftijd beginnen.

Bloed bestaat uit: rode bloedcellen, die zuurstof vervoeren en ervoor zorgen dat we genoeg bloed hebben; witte bloedcellen, die je beschermen tegen ziektekiemen en andere bacteriën; en bloedplaatjes, die ervoor zorgen dat wondjes weer genezen.
De bloedcellen worden gemaakt in het beenmerg, en dat zit in het midden van je botten. In het beenmerg zitten stamcellen. Die stamcellen maken de meeste van de bloedcellen.
Bij iemand die leukemie heeft, is er wat mis in die stamcellen. Zij maken geen goede witte bloedcellen meer. Ze maken alleen zieke witte bloedcellen: kankercellen. Dat komt doordat de deling van de cellen veel te snel gaat. De onrijpe bloedcellen gaan opeenhopen. Daardoor word je veel gevoeliger voor infecties.

Over de preciese oorzaak van leukemie is weinig bekend. Wel kent men enkele factoren die bij het ontstaan een rol spelen.
- Omgevingsfactoren: Het is bekend dat blootstelling aan grote hoeveelheden radioactieve straling, de kans op leukemie vergroot. Ook staat vast dat een vroegere behandeling met radiotherapie het risico op leukemie verhoogt. Er bestaat een verhoogde kans op leukemie bij kinderen die voor of na de geboorte werden blootgesteld aan bestraling.
- Virussen: Er bestaan aanduidingen dat een bepaald virus (humane T-cel leukemie virus) een zeldzame vorm van leukemie kan uitlokken.
- Genetische factoren: Er zijn aanwijzingen dat een erfelijke aanleg mogelijk van invloed is bij het ontstaan van sommige vormen van leukemie.

Voor een heel groot deel is onbekend waarom iemand leukemie krijgt, net zoals het onbekend is waarom iemand M.S. krijgt, of een auto-ongeluk. Daar bedoel ik vooral dit mee: het is logisch dat je je af gaat vragen waarom een bepaalde ziekte jou treft op het moment dát hij jou treft, maar op sommige vragen krijgen we nu eenmaal geen antwoord. Dat is moeilijk genoeg natuurlijk.

Voor leukemie zijn er een paar mogelijke oorzaken, maar dat zijn dan factoren die de kans op het ontwikkelen van de ziekte vergroten, dus puzzelstukjes zo je wilt, en geen volledig antwoord. En voor de meeste mensen met leukemie zal dat volledige antwoord waarschijnlijk niet gevonden worden. Misschien over enkele decennia, als de wetenschap meer van die puzzelstukjes boven water heeft weten te krijgen.

Wát we weten, is dat in bepaalde gevallen erfelijke afwijkingen de kans op het krijgen van leukemie kunnen vergroten. Ook blootstelling aan straling kan de kans verhogen, zeker wanneer dit gebeurt op jonge leeftijd. Radiotherapie (bestraling) kan de kans verhogen op het ontstaan van leukemie, en bepaalde cytostatica (chemotherapie) ook. Naast staling als omgevingsfactor kan langdurige blootstelling aan bepaalde pesticiden een rol spelen, en er is één bepaalde zeldzame leukemiesoort die gelinkt is aan een bepaald virus (humane T-cel leukemie virus).

Misschien zijn er nog een paar meer puzzelstukjes, maar heel veel meer is er niet bekend, en waarom de ene mens die met bepaalde pesticiden werkt (om een voorbeeld te noemen) wél leukemie krijgt en de andere niet, is ook niet te zeggen. Voor de meeste patiënten is er dus zeker niet één factor aan te wijzen die het ontstaan van de ziekte verklaart.

Ik wens jou in elk geval heel veel sterkte, ik hoop dat er goede behandelingen mogelijk zijn en dat je die goed kunt doorstaan. En als je geen antwoorden krijgt van je arts, blijf dan doorvragen. Als hij je kan uitleggen dat hij het antwoord niet wéét, is dat prima natuurlijk, maar je moet niet het idee hebben dat je geen antwoord krijgt op een vraag die je stelt. Daar is jouw arts ook voor, om jouw vragen te beantwoorden.

Leukemie ontstaat, zoals al eerder is vermeld, doordat bloedcellen in het beenmerg ongecontroleerd gaan delen. De trigger die daar uiteindelijk voor zorgt is niet helemaal duidelijk voor een groot aantal soorten leukemie. Maar er zijn wel mogelijke oorzaken geïdentificeerd.

Sommige leukemieën kunnen een genetische achtergrond hebben. Je hebt dan een bepaalde mutatie overgeërfd die op latere leeftijd voor leukemie kan zorgen. Die mutaties kunnen ook vanzelf ontstaan naar mate je eigen cellen delen en soms een fout maken. Soms ontstaat leukemie door blootstelling aan schadelijke stoffen zoals benzeen, of ioniserende straling die het DNA muteren waardoor celdelingen niet goed verlopen.

Er is ook een aantal virussen waarvan men vermoed dat zij een rol kunnen spelen in het ontstaan van leukemie. Vooral virussen die het DNA van T-cellen veranderen om meer virussen te maken zijn verdacht, maar hierover is men nog niet zeker.

Er is dus niet slechts één enkele reden, maar een heleboel en van de meesten zijn we niet duidelijk op de hoogte. Waar we gelukkig wel wat meer van weten is hoe we leukemie kunnen bestrijden, behandelen en in veel gevallen kunnen genezen.

De exacte oorzaak weten we niet. Maar we weten wel hoe kanker in het algemeen ontstaat.

Het begint eigelijk allemaal met het DNA. Ons lichaam is zichzelf voortdurend aan het vernieuwen. Dat vernieuwen en groeien gebeurt door middel van het delen van cellen. Tijdens het delen wordt ook het DNA gekopieerd. Beide cellen hebben namelijk het DNA nodig.

Maar hier gaat het fout. Het DNA is namelijk heel kwetsbaar als het zich aan het delen is. Er komen dus wel eens fouten in het DNA. Op zich is dit heel natuurlijk. Maar als het foutje toevallig op de verkeerde plek komt, gaat de cel zich ongeremd delen. En dan krijg je kanker.

Het beschadigen of irriteren van weefsel verhoogd de kans op kanker op die plek. Aangezien de cellen zich veel vaker moeten delen om de beschadiging te repareren. Het DNA wordt dus vaker blootgesteld. En dus vaker kans op foutjes.

We staat altijd bloot aan radioactieve straling (van de zon en uit de ruimte). Deze straling zorgt ervoor dat er net iets vaker foutjes worden gemaakt. Als je aan meer straling wordt blootgesteld is de kans alleen maar groter.

Maar het is allemaal kans, geluk of hele dikke pech. Vergelijk het met een loterij (een nare loterij, niet één waar je geld wint, maar waarbij je een ziekte "wint"). Iemand die gezond leeft krijgt iedere maand maar één lot. Iemand die heel ongezond leeft krijgt er misschien wel 10. Maar toch kan de jackpot zomaar op dat ene lot van die gezonde persoon vallen.