Hoe is het gif in bijvoorbeeld slangen ontstaan?

De Australische onderzoeker Bryan Fry van de Universiteit van Melbourne ontdekte dat gif in veel meer slangensoorten voorkomt dan men tot nu toe dacht. Zo maakt de rattenslang die vaak als huisdier wordt gehouden, een gif dat net zo krachtig is als dat van de dodelijke cobra.

Dr. Fry wilde met zijn onderzoek achterhalen wanneer slangengif voor het eerst in de evolutie is ontstaan. Hij reisde daarvoor de hele wereld rond en verzamelde het gif van duizenden slangen (zie figuur 2). Hij ontdekte dat slangengif maar één keer in de evolutie is ontstaan, ongeveer 60 miljoen jaar geleden. Dat is vroeg in de evolutie van slangen en miljoenen jaren eerder dan wetenschappers tot nu toe dachten.

De eerste giftige slangen zijn volgens dr. Fry ontstaan uit zwaarlijvige moerasmonsters, die lijken op de anaconda’s van nu. Deze slangen ruilden hun zware spieren in voor snelheid en beweeglijkheid. In plaats van hun spieren, gebruikten ze gif om hun prooi te doden.

Later ontwikkelde zich uit deze oergifslang een groep slangen met gespecialiseerde giftanden en grote gifklieren. Deze slangen konden gif op een efficiënte manier in hun prooi spuiten, en dit zijn dan ook de directe voorouders van de echte gifslangen van nu, zoals de cobra en de adder.

Toegevoegd na 7 minuten:
Overigens denken veel wetenschappers dat een primitief gif bestond uit een mix van dodelijke bacteriën die bij een beet werden overgebracht. De wond van het slachtoffer raakt ontstoken waardoor de prooi uiteindelijk verzwakt. Daarna is het een eenvoudig hapje.

Van b.v. de komodovaraan werd lange tijd gedacht dat deze varaan deze nog voornamelijk jaagde met deze primitieve gifsoort.
Inmiddels is ontdekt dat ook de komodovaraan goed ontwikkelde gifklieren heeft, maar desalniettemin geeft het idee van veel dodelijke bacteriën in een beet wel een indruk van hoe het 'vroeger' allemaal begonnen is.

Slangen wisten niet welk gif ze precies aan moesten maken om zo effectief te zijn. Vanuit de evolutietheorie zal het ongeveer als volgt verklaard worden. Slangen in eerste instantie geen gif gehad hebben, maar door mutaties is er gif ontstaan. In eerste instantie zal dit waarschijnlijk een zwak gif geweest zijn maar omdat de slangen die wel gif hadden een nadrukkelijk voordeel hadden ten opzichte van slangen die geen gif hadden zullen deze beter overleefd hebben. In de loop van vele generaties is dit gif steeds beter en sterker geworden, waarbij ook nog wel, afhankelijk van de prooi, het milieu en de omgeving de nodige differentiatie en soortvorming is geweest. Overigens behelst deze evolutie niet alleen het gif maar bijvoorbeeld ook de holle tanden waardoor ze het inbrengen. De de tanden ontstaan ook omdat slanegen met beter geschikte tanden beter zijn uitgerust om te overleven dan slangen met minder goede tanden.

Slangen die geen gif hadden hebben, hebben hun probleem opgelost door wurgslang te worden. Deze slangen zijn daarom veel groter dan gif slangen.

Bedenk wel dat zo iets over duizende generaties en miljoenen jaren gebeurt en niet even in een achternamiddag evolueert.