Hoe vormt parelmoer zich?

Parelmoer is de naam van de iriserende kleurlaag aan de binnenkant van oester- en mosselschelpen. Wanneer een prikkelende stof (bijvoorbeeld scherp zand) de schelp binnendringt, beschermt de schelp zich door zijn binnenkant te bedekken met de stof Nacre. Deze stof vormt ook de parels en wordt daarom de “moeder van de parel” genoemd. Zo komt parelmoer aan zijn naam.

Nacre bestaat uit laagjes calcium carbonaat en conchiolin. Deze afwisselende laagjes zorgen voor de iriserende, overvloeiende kleuren in de nerf van het Nacre. De afwisseling ontstaat door seizoensinvloeden van het voedsel van de mossel of de oester.
Door de schelp te zagen, te snijden, te boren, te frezen, te draaien en te polijsten, kunnen er knopen, kralen, cabochons, plaatjes, strookjes, handvatten of pijpjes van gemaakt worden, die allemaal aan één kant de iriserende kleurlaag hebben.
Bij het gebruik van parelmoer dient u er op te letten dat u contact met alcohol, spiritus, parfum, terpentine, e.d. vermijdt. Deze stoffen tasten blijvend de kleur en glans van het Nacre aan.

De buitenkant van de mantel vormt een soort gel met eiwit. De gel is vrij zuur door de zure aminozuren in het eiwit. In de mantel zijn ook cellen die Calcium uitscheiden. Door de zure omgeving van de mantel verspreiden de Calcium ionen zich langzaam door het eiwit. Als ze aan het eind van de gellaag zijn slaan ze neer op de al eerder gevormde calcium kristallen. Ook gedeeltes van het eiwit slaan daar neer.

Er zitten vaak dagelijkse afzettingen in het calcium door een dag/nachtritme van het schelpdier, maar het kan ook zijn dat zich lagen vormen door niet lineaire processen. Dat is wat lastig uit te leggen, maar als je googelt op Liesegang rings, dan is daar wel wat informatie over te vinden.

Dit soort processen is een rijk studieobject voor theoretische biologen, maar de toepassingen kunnen heel interessant zijn. Een schelp is een stuk sterker dan een stukje bordkrijt bijvoorbeeld, dus ook chemici en technologen zijn wel geinteresseerd in het produceren van dit soort materialen met een microstructuur.