Wat stuurt impulsen aan bij organismen zonder zenuwstelsel?

Bij het pantoffeldiertje wordt de beweging geregeld door de concentratie van cAMP, een belangrijk signaalmolecuul in alle cellen, bij sommige concentraties zwemt het pantoffeldiertje naar voren en bij ander concentraties zwemt het diertje naar achteren. Dit kan doordat de trilhaartjes (cilia) een ander bewegingspatroon gaan vertonen. De concentratie van cAMP in de cel kan een reactie zijn op voedseldetectie of gevaardetectie. Eencellige diertjes gaan door voor primitief maar zijn ver geevolueerde organismen, die in staat zijn alle levensfuncties in 1 cel te huisvesten.

De sponzen bewegen zelf nauwelijks, maar de cellen kunnen door het lichaam bewegen naar een geschikte plaats en ze vervullen verschillende functies. Een zenuwstelsel is niet nodig, omdat de organisatie meer als een mierenhoop functioneert, alleen signaalstoffen en functioneel verschillend cellen zorgen voor een geschikte structuur. De zweephaarcellen zorgen ervoor dat er een waterstroom met voedseldeeltjes de spons in gewerkt wordt en andere cellen zorgen voor de verwerking.

Bij 'hogere' organismen functioneren nog steeds de 'primitieve' mechanismen (denk aan spermacellen, witte bloedcellen, embryo's in het blastula stadium, hoe een eicel wordt opgevangen in de tuba en met trilhaarepitheel door de eileider wordt gestuurd), maar ontstaan er ook netwerken van zenuwcellen die gecoordineerde en vooral snelle bewegingen kunnen aansturen. Het beste voorbeeld is het zwemmen van een kwal.