hoe krijgt een boom het voor elkaar om water zelfs tot het bovenste blaadje te pompen?

eenvoudig: zuigkracht.

Tweevoudig: cappilaire werking en aanzuiging door verdamping.

Daar zijn allerlei ontzettend interessante en ingewikkelde biologische processen aan het werk.
Allereerst is er osmose. Dat zorgt ervoor dat de concentratie van allerlei zouten en mineralen altijd gelijk is in verschillende delen van een plant. Omdat bovenaan verdamping plaatsvindt, waardoor die concentratie verhoogt, trekt het water aan.
Daarnaast is er trekkracht van de wand, want zo'n buisje is zo dun dat het gewoon langs het randje omhoog gezogen wordt, een beetje zoals je bij de randen van een rietje ziet maar dan sterker. Dit heet capillaire werking.

Bomen leveren een gevecht met de zwaartekracht. De gangbare theorie voor watertransport is de zuigkracht die ontstaat door de verdamping van water aan het bladoppervlak, de belangrijkste motor achter de sapstroom.
Door de verdamping ontstaat een onderdruk in het blad, waardoor het water uit de houtvaten wordt opgezogen. Bijgestaan door de capillaire werking van de houtvaten en de aantrekkingskrachten tussen de watermoleculen onderling, levert dit voldoende kracht om water en mineralen vanuit de wortels tot in de hoogste bladeren te brengen, tegen de zwaartekracht in.

Dat is veel hoger dan de waterkolom van zo'n 10 meter uit de klassieke natuurkunde (of de 76 cm kwik in de buis van Torricelli).

Het drukverschil in de houtvaten neemt met de hoogte steeds verder toe. Zo ver dat de waterkolom in de vaten op een gegeven moment 'breekt', er ontstaan luchtbellen waardoor de sapstroom stokt en de hoger gelegen delen verstoken blijven van water en mineralen.
De hoogste takken lopen het grootste risico. Daarnaast leidt het watertekort tot sluiting van de huidmondjes in de te hoog gelegen bladeren, waardoor de fotosynthese stil komt te liggen, en verdere groei onmogelijk wordt.