Waar komt het woord KAPOEN vandaan? De betekenis is gecastreerde haan, maar wij kennen het vaak alleen van het lied Sinterklaas kapoentje....

Een kapoen was in de 19e eeuw een scheldwoord. Klaas Kapoen was een bekend (fictief) figuur die veel voorkwam in spotprenten. Klaas Kapoen wordt in de verhalen van school gestuurd, ontslagen bij zijn baas. Van kwaad tot erger belandt hij tenslotte in de gevangenis. Maar eenmaal vrij slaat hij aan het moorden en tenslotte belandt hij onder de guillotine.

Op de een of andere manier is de naam van Klaas Kapoen overgegaan naar Sinterklaas kapoentje. Dat een bisschop celibatair leeft en dus geen seksueel leven heeft net als een kapoen, zal hebben bijgedragen aan de associatie, maar belangrijker is waarschijnlijk dat "schoentje" rijmt op kapoentje.

Sinterklaas kapoentje

Wordt Sinterklaas in het lied 'Sinterklaas kapoentje' uitgemaakt voor gecastreerde haan?
'Gecastreerde haan' is inderdaad een van de betekenissen van kapoen. Maar kapoen heeft er meer. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) vermeldt bijvoorbeeld dat kapoen ook gebruikt kan worden om "een gelubd manspersoon" mee aan te duiden. Wat gelubd is, laat zich raden: 'gecastreerd'. Zou dit van Sinterklaas gezegd worden? Het zou natuurlijk kunnen: Sinterklaas was bisschop en het feit dat hij (mogelijk) celibatair leefde, zou in verband gebracht kunnen zijn met castratie en dus met kapoen. Een vergelijkbare vrije associatie heeft er ook toe geleid dat kapoen (volgens de grote Van Dale) als scheldwoord voor Joden werd gebruikt: het feit dat Joodse mannen besneden worden, werd in verband gebracht met castratie.

Kapoen is overigens, net als het verwante Franse capon, al eeuwenlang een scheldwoord of spotnaam – Bredero gebruikte het al. Het betekende 'vreemde gast', 'schurk', 'bandiet', enzovoorts. In de loop van de tijd is de spotnaam steeds verder afgezwakt. In Vlaanderen worden kapoen en de verkleinvorm kapoentje tegenwoordig vooral gebruikt als liefkozende aanduidingen voor kinderen, in de betekenis 'deugniet'. Dat ook Sinterklaas liefkozend 'kapoentje' wordt genoemd, is goed mogelijk.

En dan is er ook nog Klaas Kapoen, een figuur die in de negentiende eeuw veel voorkwam op spotprenten. Deze fictieve persoon wilde maar niet deugen en uiteindelijk moest de 'schurk' zijn moorddadige gedrag met de dood bekopen. Sommigen nemen aan dat deze bekende volksfiguur zijn achternaam heeft doorgegeven aan die andere populaire Klaas.

Kapoenen waren een zeer hoog gewaardeerd voedingsmiddel (vetter dan kip dus malser en smakelijker) en ze werden rond kerstmis door de mensen aan de bisschop en het kerkbestuur (kanunniken) "geschonken", als een soort belasting. De associatie met sinterklaas ligt dus sterk voor de hand, (celibaat, tijd van het jaar en kerkvoogd).