Waardoor verandert nu precies rond de zonnewende de daglengte het minst en rond de nachtevening het snelst?

De "verblijftijd" op het verste punt van de aardbaan is inderdaad iets langer dan op het nabije punt.
Maar de elliptische baan draait zelf ook rond de zon.
Je kunt het verste punt en het nabije punt dus niet in een bepaald jaargetijde localiseren.
Hierbij valt je vraag dus in het niet.
Verder is het aanbevelenswaardig je terminologie consistent te maken. "Zonne""wende" tegenover "nacht""evening" is dat niet.

Je haalt twee dingen door elkaar. En Reddie haalt er nog een derde bij.
1. De daglengte op een bepaalde breedtegraad is een periodieke functie met een periode van een (tropisch) jaar. Intuïtief is al duidelijk dat deze functie een sinusvorm heeft (zoals de meeste periodieke functies). Ik zou dat ook kunnen bewijzen m.b.v. de formules voor boldriehoeksmeting. Je moet dan de lengte van de dag- en nachtboog van de zon uitrekenen door de kleine cirkel die hij volgt te snijden met de horizon. Ik zal die berekening hier niet doen. Maar de boldriehoesformules staan vol met sinussen en cosinussen, dus neem maar aan dat er een sinus uitkomt. Een sinusfunctie heeft de eigenschap dat hij nabij de maxima en minima weinig varieert en nabij het nulpunt snel gaat. Daarom varieert de daglengte rond de zonnewendes weinig en rond de nachteveningen veel. Dit verschijnsel heeft verder niets te maken met de ellipticiteit van de aardbaan en zou zich bij een cirkelbaan net zo goed voordoen.
2. Het asymmetrisch lengen en korten van de dagen komt door de tijdvereffening. Die heeft wel te maken met de elliptische vorm van de aardbaan, en met de daaruit voortvloeiende verandering in de baansnelheid. Het gevolg is dat de ware middag (het moment waarop de zon in het zuiden staat) niet altijd op hetzelfde tijdstip valt zoals door een klok gemeten. Dit verschil kan tot + of - 17 minuten oplopen. Ook de tijdstippen van zonsopkomst en -ondergang ondervinden deze verschuiving. Wat we nu zien is dat rond de zonnewendes, bijv. zonsondergang vlak na de zomerzonnewende, enige tijd min of meer gelijk blijft doordat het vroeger worden door het korten der dagen wordt gecompenseerd door het later worden vanwege de tijdvereffening. Maar in diezelfde periode verloopt het tijdstip van zonsopkomst wel: hier wordt het korten der dagen en de tijdvereffening juist opgeteld!
3. De tijdvereffening is, zoals Reddie terecht opmerkt, geen constant gegeven. Het is een periodiek verschijnsel met een periode van een anomalistisch jaar (gemeten van perihelium tot perihelium). Dat verschilt iets van het tropisch jaar (gemeten van lentepunt tot lentepunt). Door de "zweving" tussen deze periodes moet de tijdvereffening door de eeuwen heen anders berekend worden. Momenteel valt de periheliumdoorgang rond 3 januari. Dat tijdstip verloopt gemiddeld 1 dag in de 71 jaar. We mogen gedurende ons leven dus best "het meest nabije punt in de winter localiseren", om de termen van Reddie te gebruiken. (vervolg in reactie)