Hoe zijn het noorden en het zuiden van de aarde bepaald toen de eerste atlas werd gemaakt?

Question

Er is in het heelal om de aarde geen meetpunt waarvan je kunt zeggen wat onder, boven, links of rechts is. Je kunt vanuit de ruimte van allerlei kanten naar de aarde kijken. Waarom hebben we dan de aarde zo getekend in de atlas dat we bijvoorbeeld een noord- en zuidpool hebben? Het zou net zo goed een oost- en westpool kunnen zijn, en de evenaar een verticale as, als we de aarde anders in de boeken getekend zouden hebben.

 · Accepted Answer

Jawel hoor, door de baan van de aarde om de zon en de eigenrotatie ten opzichte van de vaste sterren. Er is een ster die nauwelijks beweegt en de rest van de sterren draait daar in een dagelijkse en jaarlijkse cyclus omheen. Daarom gaat men er vanuit dat die ster ongeveer op de draaiingsas ligt. Projecteer die ster op het aardoppervlak en je hebt het Noorden. Dan trek je een lijn daar loodrecht doorheen en je noemt de kant waar de sterren, maan en zon opkomen Oosten en de andere kant Westen.

Dan is het verder alleen nog maar een kwestie van stappen tellen naar het Noorden en Westen en noteren waar je een eiland of kerktoren tegenkomt en je kunt een punt op de kaart zetten.

De aardas draait wel en voert ook andere bewegingen uit ten opzichte van de vaste sterren, zoals je die bij tollen ziet. Er is sprake van een precessiebeweging en een nutatie. Deze bewegingen zijn over een tijd van tienduizenden jaren, maar je krijgt toch over honderd jaar een afwijking van ongeveer een graad. Omdat tijdens de precessie de aardas toch dezelfde hoek met de omloopbaan blijft beschrijven is het geografische Noorden op antieke kaarten nog hetzelfde, maar werden er toen andere schijnbaar stilstaande sterren gebruikt om het Noorden te bepalen.

 · Answer

De eerste kaartenmakers woonden op het noordelijk halfrond en ook kompassen wezen naar het noorden. Dat maakt wel dat het of de noordpool of de zuidpool bovenaan kwam en niet bijv het midden van de Atlantische oceaan.

Op zich zijn er ook zat kaarten gemaakt met de zuidpool als 'bovenkant', Australiërs houden daar ook nogal van. Ik heb zelf ook kopieën van kaarten rond de Noordzee (hele verzameling van Engeland, Frankrijk, Denemarken waar altijd de zee aan de noordkant is).

Verder is het gewoon een afspraak geworden en houdt tegenwoordig bijna iedereen zich hier aan. Overigens is het noorden meestal niet precies aan de bovenkant van de kaart als je een kaart van Nederland voor je hebt.

 · Answer

De eerste kaarten van enig bereik werden op het noordelijk halfrond gemaakt en dan wel zover noordelijk dat de zon altijd door het zuiden gaat; de termen noord en zuid, oost en west kenden ze dus al. Bovendien waren mensen in de oudheid  al geïnteresseerd in de sterren omdat ze meenden dat de stand ervan iets over de toekomst kon zeggen.
Sterrenkundigen en zeelieden wisten dus maar al te goed dat de Poolster (vrijwel) constant op dezelfde plek bleef staan en dat dat gegeven goed bruikbaar was tijdens het navigeren op zee.
Het is dus niet verwonderlijk dat kaarten zich naar het noorden richtten, maar je ziet ook kaarten uit de Middeleeuwen waarop het noorden b.v. aan de rechterzijde is te vinden; wat de oorzaak hiervan is weet ik niet; ik weet wel dat kaarten altijd zijn aangepast aan politieke voorkeuren en daar zou het dus verband mee kunnen hebben.

Hoe zijn het noorden en het zuiden van de aarde bepaald toen de eerste atlas werd gemaakt?

Het beste antwoord

Andere antwoorden (2)

Bekijk alle vragen in deze categorieën: