Waarom is 'begrijpend' lezen zo moeilijk ?

Ik ben van mening dat dit niet aan de kinderen ligt maar aan de reguliere levenservaring van kinderen. Je kunt niet verwachten van een kind van 10 jaar dat die net zo begrijpend leest als de ouder die wellicht 30 jaar meer levenservaring heeft...

Begrijpend lezen is eigenlijk gewoon begrijpen. Begrijpend luisteren is ook vaak moeilijk, niet uitsluitend voor kinderen trouwens. Algemene ontwikkeling is uiteraard een vereiste om te begrijpen. Een hoge algemene ontwikkeling is een voorwaarde om vooruit te komen in het leven. Algemene ontwikkeling geschiedt door zelfstudie(lezen, internet etc), ervaring, luisteren, hobby's, ouders en onderwijs. De mate waarin dit gebeurd is van belang om te kunnen begrijpen en geldt ook voor begrijpend lezen.

Kinderen moeten zich erg concentreren op het lezen zelf.
Als je dan naderhand vraagt wát ze gelezen hebben, weten ze dat vaak niet.
Als je het kind vooraf zegt dat je vragen gaat stellen over het verhaaltje, gaat het wellicht proberen om dat in zich op te nemen. Dan moet je met heel korte verhaaltjes beginnen.

Zelf zit ik ook wel eens te lezen en als ik dan de bladzijde omsla, weet ik eigenlijk niet meer wat ik gelezen heb.
Gewoon een kwestie van concentreren.

Naar mijn idee hebben ook leerlingen van de middelbare school hier moeite mee. Kijk maar eens naar het eondexamen Nederlands. In mijn jaar (volgens mij al jaren) heb je als examen een tekst met vragen + een samenvatting maken van die tekst. Als je dan kijkt naar hoe laag er daarop wordt gescoord in verhouding met andere vakken en onderdelen..

Het probleem is dat het PGO (probleem gestuurd onderwijs) erg gestimuleerd wordt, ook op de lagere school al. Veel scholen (ook hoge scholen) werken hiermee. De leerlingen leren om een probleem op te lossen zo snel en efficient mogelijk. Vaak ook in een groepje. Ze leren om te denken in oplossingen en laten zelden de tekst helemaal doordringen. Simpelweg omdat daar dan geen tijd voor wordt gegeven..Zo leren ze dus nooit teksten op een goede manier re interpreteren.

Het gaat mis omdat ze dan moeten reproduceren wat ze gelezen hebben. Het is thuis te oefenen door het gewoon veel te doen. Je moet op een bepaald moment gewoon doorhebben hoe je bepaalde vragen beantwoord.
Dat het lastig is kan je zien aan de eindexamens, de talen gaan ook over tekstbegrip, en daar worden erg veel fouten in gemaakt.

Mijn kinderen zijn niet zo heel goed in lezen. Bijvoorbeeld mijn jongste dochter (9 jaar) krijgt extra huiswerk om beter en sneller te lezen.
Ze lezen dus erg langzaam, maar daardoor nemen ze de woorden wel beter in zich op, want voor begrijpend lezen hebben ze altijd hoge cijfers.

Ik denk dus dat kinderen (en volwassenen ook) vaak te snel lezen om de tekst te kunnen opnemen en daardoor problemen krijgen met het begrijpen ervan. Je hebt de woorden wel gelezen, maar niet de betekenis ervan...

Ik zelf ben ook een langzame lezer, maar om iets te bestuderen hoef ik het maar één keer door te lezen. Soms twee keer als het heel moeilijke stof is. Daarna maak ik tentamens zonder veel problemen.

Er is alleen maar begrijpend lezen, wat doe je dan als je niet begrijpend leest?

En waarom is dat zo moeilijk, omdat je met het lezen nog iets meer moet doen dan lezen alleen, namelijk begrijpen...

Tuurlijk is het te oefenen, wie kon het anders ooit leren als het niet te oefenen was?

Gewoon oefenen tot je begrijpend kunt lezen, maar ook dat heeft zijn grenzen... Als je juridische taal wil lezen of wetenschappelijke, of wiskundige, dan moet je wel kennis hebben van het recht, van de wetenschap, van de wiskunde, wil je ooit tot begrijpend lezen wil komen in deze disciplines... Dus er moet al wel begrip zijn, er moet wel redundantie zijn... Want als je dat al niet begrijpt, hoe wil je dan door te lezen tot begrip kunnen komen...

vandaar...

Begrijpend lezen bestaat uit meerdere taken: het zien van de letters, die eigenlijk slechts kringels op papier zijn; het omzetten van die letters in woorden, in klanken; en het toekennen van betekenis aan die klanken.

Bij een kind zie je dat het die taken een voor een onder de knie krijgt: eerst het herkennen van de losse letters, dus a-p-p-e-l. Daarna pas het samenvoegen van die klanken tot een woord: appel; in dit stadium is het woord nog slechts een klankenreeks, nog zonder betekenis.

Bij kinderen van een jaar of vijf kun je goed zien dat de stap van a-p-p-e-l naar de (nog betekenisloze) klanken 'appel' moeite kost.

Pas daarna komt het vertalen van de klanken 'appel' naar de betekenis 'appel', naar dat ding waar je je iets bij kunt voorstellen. Dat hele proces kan ik nu heel leuk zien bij mijn nichtje dat vorige week zes is geworden.

Weer wat later komt dan de laatste stap: dezelfde vertaling als die van de klankenreeks 'appel' naar het begrip 'appel', maar dan bij hele zinnen, en dan eigenlijk automatisch bij verhaaltjes.

Als bij het leren lezen teveel de nadruk wordt gelegd op de eerste stappen, komt de interpretatiestap, de begripsfase, niet aan bod. Het kind kan dan de teksten wel lezen, maar de interpretatie blijft steken bij de omzetting van die kringels op papier naar klanken. Die klanken hebben voor de luisteraars wel betekenis, want die horen alleen de klanken, en ze zorgen zelf automatisch voor de vertaling van die klanken naar een betekenis. Voor het kind zelf ligt dat anders: dat kind produceert klanken, want dat is voor hem het doel van de oefening; de omzetting naar betekenis blijft achterwege.

Bij de meeste kinderen gaat die verbinding van klank en betekenis vanzelf. Bij sommige kinderen kennelijk niet. Daarom moeten de ouders en de leerkrachten daarop controleren.

Zelf heb ik mij er ook wel eens over verbaasd. Een klasgenootje las voor: "De vader van Jan liep naar de bakker.". De meester onderbrak het verhaal, en vroeg aan het klasgenootje: "Waar liep de vader van Jan heen?". Mijn klasgenootje keek verbaasd op - Jan, wie is dat? En hoe zou ik moeten weten waar de vader van die onbekende Jan heen liep?

Het heeft natuurlijk alles te maken met interpreterend vermogen. En om die reden is het zeker wel te oefenen. Het gaat eigenlijk om het aanleren na te denken over wat staat geschreven en te leren zien en zoeken naar wat de betekenis van wat geschreven staat is. Het knopje om dit voortaan te gaan doen is gewoon aan te leren. En ja, al naar gelang het kind meer belezen is, zal het ook eerder de gelaagde betekenis van een cluster woorden en zinnen kunnen begrijpen.

Ik was van jongs af aan heel gek op lezen, had op mijn 12e de jeugdbibliotheek helemaal uit en had op mijn eindexamen een 10 voor begrijpend lezen. Ja logisch, ik hou van lezen. Volgens mij is het dus gewoon een kwestie van (des)interesse. Het kind wil niet lezen en neemt het gelezene dus ook niet in zich op.

Ten eerste zijn kinderen (en wij allen) visueel ingesteld. Plaatjes communiceren zo fijn.
Dan gaan we tekstueel leren communiceren. Maar voor het zover is moeten we eerst zelf leren lettertjes en woordjes schrijven en lezen. Dat is een moeilijk kunstje. Als je eenmaal alle lettertjes en woordjes kent kun je ze ook zelf plaatsen en begrijpen. En daar moet tijd voor worden uitgetrokken. Want dat is nog een veel moeilijker trukje.
Ik denk dat het zelf verzinnen van verhaaltjes en opschrijven een hele leuke leerzame oefening is om begrijpend te leren lezen. Het kind leert zelf wanneer, waar en waarom er zo een tekstje is opgesteld. Het verhaaltje zelf te laten na lezen is erg leerzaam.
Als het te moeilijk is om zo veel te schrijven kun je hem/haar daarbij helpen, dan doe jij het schrijfwerk. Is een heel leuk spelletje.

Kinderen leren eerst 'technisch' lezen. Hierbij gaat het om de techniek van het lezen. Ze leren dat oo + m oom is en als er dan ook nog een b voorstaat is het boom.
Dit is de eerste fase van het lezen. Sommige kinderen leggen bij boom gelijk al de link naar de boom die buiten staat. Voor andere kinderen is het lezen een soort spel: letters aan elkaar plakken tot een woord.
Bij begrijpend lezen gaat het om de inhoud. Er moet verband gelegd worden tussen wat er gelezen wordt en de lettercombinaties. Dit gaat de een wat makkelijker af dan de ander.
Je kunt je kind hier bij helpen door met ze over het gelezene te praten. Dus als het kind over een boom gelezen heeft ook over de boom te praten. Dit is dus te oefenen. De kinderen moeten doorkrijgen dat het verhaal ook ergens over gaat en niet alleen maar letters en woorden zijn. Dus thuis samen boeken lezen en er daarna over praten is een goede oefening.

Mijn ex-collega Dr. Kees Vernooy zegt altijd:

Wat is begrijpend lezen?
Begrijpend lezen = [(woordenschat x vlot lezen) x begrijpend leesstrategieën]

Ik denk dat dit al veel zegt. Iets meer toegelicht:

Begrijpend lezen veronderstelt onder meer: de beschikking hebben over een voldoende woordenschat, voldoende vaardigheden in het technische lezen, het kunnenvinden van de essentie, het leggen van verbanden, het activeren van beschikbare voorkennis en het aanboren van nieuwe kennis die nodig om al het voorgaande voor elkaar te krijgen. Bovendien vergen veel teksten en zinnen ene zeker besef van 'scripts'.

Neem nu de simpele zin: "Hij zette het mandje op de grond en wachtte in de rij op zijn beurt." Ik vermoed dat de meesten van ons direct denken aan een supermarkt. Je ziet als het ware het hele "script" voor je: van wat eraan voorafging (het kiezen en pakken van je boodschappen) tot met wat erna komt (het afrekenen en de winkel verlaten). Toch stáát dit alles niet in deze zin. Dat je niettemin begrijpt wat er staat, komt dus onder meer door je voorkennis en je kennis van scripts.

In mijn tijd als onderwijsconsultant gaf ik trainingen aan onderwijsgevenden over begrijpend lezen, en we hamerden altijd op zaken als:

- zoek naar de ondersteunende elementen in een tekst (bijvoorbeeld de titel, kopjes boven paragrafen, illustraties...)...
- vraag je op basis hiervan eerst af wat je misschien al weet van het onderwerp...
- etc.

Ten slotte. Er zijn goede methoden (boeken) voor begrijpend lezen. De meeste basisscholen zullen ze wel hebben. Ben alleen bang dat ze niet (goed) worden gebruikt.

Over Kees Vernooy gesproken: zie ook:
http://www.onderwijsmaakjesamen.nl/index.php?paginaID=85&itemID=1692

Er is al veel waars geschreven in alle reacties voor deze. Na het lezen daarvan kwam bij mij nog een gedachte boven drijven, nl deze:
Kinderen die toch al moeilijk lezen krijgen vaak extra hulp en worden daarom ook regelmatig getoetst op vorderingen. Bijna alle leestoetsen hebben een tempo-element ingebouwd. Snelheid maakt uit of je vooruit bent gegaan. Begrijpen van de inhoud is op dat moment niet aan de orde, omdat men focust op de technische kant van het lezen. Eigenlijk krijgen deze kinderen dus hulp bij het leren lezen die vaker afbreuk doet aan het begrijpen van de tekst dan dat het die zal stimuleren.
Een ander bijkomend effect voor moeilijklerende lezers is dat de inhoud van de tekst het kind ook niet inspireert. De technische kant eist alle aandacht op en daarom zal de inhoud ook nooit boeien. Vergelijk het met als je zelf probeert Cyrillisch schrift te ontcijferen. Veel voorlezen en samen lezen kan helpen.