Wie plaatst er stroom op het bovenleidingennet van de spoorwegen, en hoe zit dat met bovenleidingen die grensoverschrijdend zijn?

In Nederland is het ProRail die de spanning op de bovenleidingen verzorgt. Natuurlijk betrekt ProRail de elektriciteit van een elektriciteitsleverancier, net zoals jij en ik thuis, maar ProRail is verantwoordelijk voor het onderhouden van de spanning op de bovenleidingen.

ProRail verzorgt ook het afschakelen van de spanning. Dat is bijvoorbeeld nodig bij onderhoudswerkzaamheden. Ook op verzoek van de hulpdiensten kan de spanning worden afgeschakeld - bijvoorbeeld op verzoek van de brandweer.

De bovenleiding is verdeeld in meerdere secties. Elke sectie heeft een eigen stroomvoorziening. Tegenwoordig krijgen alle secties vanuit twee plekken stroom geleverd, zodat een storing in de levering op één punt niet meteen betekent dat een hele sectie spanningsloos valt.

Leuk weetje:
Bij het afschakelen in geval van nood wordt altijd "ruim afgeschakeld". Dat betekent dat niet alleen de bovenleidingssectie waar het ongeval plaatsvond wordt afgeschakeld, maar ook de beide secties aan weerszijden daarvan. Dat voorkomt dat de spanning van de buursectie naar de afgeschakelde sectie kan lopen via een trein die stomtoevallig precies op een sectiegrens staat.

Bij grensoverschreidende bovenleidingen liggen de sectiegrenzen op de landsgrens, of vlakbij de landsgrens bij het dichtstbijzijnde grensstation - net wat handig is.

De kosten worden betaald door de gebruikers van het spoor. Dat zijn alleen al in Nederland meer dan dertig verschillende vervoerders; daar komen nog eens de buitenlandse vervoerders bij die van ons spoor gebruikmaken.

De kosten worden bepaald via rekentabellen. Die gaan uit van de soort trein, de lengte van de trein, het totale gewicht, en de afgelegde afstand. Uit die gegevens wordt een schatting bepaald van het stroomverbruik, en die schatting wordt in rekening gebracht.

Internationaal is overeengekomen dat dit rekenmodel goed genoeg is om de kosten mee te bepalen. Het kan natuurlijk altijd beter door een elektriciteitsmeter op elke trein te monteren, maar de kosten daarvan, en de kosten van het administratieve systeem dat je dan nodig hebt, zijn veel hoger dan de eventuele onnauwkeurigheden die het rekenmodel zou kunnen bevatten.