wie vertelt mij de extra waarde van "kerstavond" voor katholieken in tegenstelling tot 1e (e/o of 2e) kerstdag voor protestanten?

Omdat Jezus in de kerstnacht geboren werd. Overigens heb je in de protestante kerken ook avond- en nachtdiensten op 24 december.

Dat voor de katholieken de kerst op de avond begint is iets van de laatste dertig jaar, voor die tijd hadden de katholieken alleen een nachtmis om 12uur 's nachts, deze duurde tot ongeveer 1.30h (eerste kerstdag) en de mensen die uit de kerk kwamen hadden dan honger, er werd dan ook niet gedineerd maar slechts een hapje gegeten (meestal verse worst op brood voor de gewone burger) en dan naar bed om op 1ste kerstdag een groot diner te houden.

Echter de katholieke kerk heeft zich trachten aan te passen aan de mensen en is de kerstmis steeds vroeger op de avond en is het hapje na de mis uitgegroeid naar een compleet diner.

Hoogfeesten in de katholieke Kerk beginnen liturgisch altijd aan de vooravond ervan, ongeacht op welke dag in de week ze vallen. ("Afgekeken" van het joodse geloof: daar begint de nieuwe dag op de avond van de voorafgaande dag). Protestanten hebben dit liturgische onderscheid tussen hoogfeesten, feesten en gedachtenissen niet en dus ook niet het liturgisch beginnen van zo'n dag op de vooravond ervan.

Kerstmis is uiteraard zo'n hoogfeest, Pasen en Pinksteren en nog een aantal andere ook. Verschil is natuurlijk dat Pasen en Pinksteren altijd op een zondag vallen en Kerstmis niet. Maar de Paaswake voor Pasen begint ook altijd op zaterdagavond, nadat de duisternis is ingevallen. Dan wordt het liturgisch Pasen, het is katholiek gesproken de belangrijkste viering van het hele liturgische jaar.

Op de avond van 24 december is het liturgisch al Kerstmis geworden wat dus betekent dat voor de vieringen in de kerk de teksten van Kerstmis gebruikt worden en niet die van 24 december. En wie dit thuis feestelijk wil (na)vieren, kan op die avond dus het kerstdiner nuttigen alhoewel dit diner net zoveel met Kerstmis heeft te maken als de kerstman ofwel niets. Op de dag zelf kan natuurlijk ook.

Iets dergelijks geldt ook voor de zondagen. Liturgisch begint de zondag op de vooravond ervan, dus na het middaggebed van de Kerk (de vespers). Dat betekent dus dat voor de eucharistievieringen op zaterdagavond de teksten van de zondag worden gebruikt en niet die van de zaterdag. Het is dan liturgisch immers al zondag geworden.