Zijn er volkeren of stammen die ooit succesvol een samenleving hebben gevormd zonder enige vorm van geloof?

Hoewel je geneigd bent om 'nee' te zeggen is dat natuurlijk nooit aan te tonen. Wat wel duidelijk is en wat antropologen over de hele wereld tegenkomen is dat de mate van ontwikkeling van een stam of volk een groot causaal verband heeft met de mate waarin een stam of volk religieus is.

De mens heeft van nature ordening nodig. En als niet duidelijk is waar iets vandaan komt (bijvoorbeeld bliksem, een regenboog, aardbevingen, zonsverduisteringen etc) dan wordt het hiaat in de kennis vrijwel in alle gevallen opgevuld door een vorm van religie. Wat ze niet kunnen begrijpen of verklaren zal dan wel door een bovennatuurlijke macht veroorzaakt zijn. Of dit nu in een persoonlijke god (of goden) is of een soort natuurgodsdienst, dat maakt niet zoveel uit. In die zin is het logisch om te veronderstellen dat elk primitief volk op enig moment een vorm van religie nodig heeft gehad.

Omgekeerd geredeneerd zie je dat in samenlevingen waar steeds meer kennis is over hoe de wereld echt in elkaar zit, de mate van religiositeit afneemt. De wetenschappelijke werkelijkheid, die ontzagwekkend mooi blijkt te zijn en veel meer spannende magie bevat dan de bekende oeroude mythen, neemt eigenlijk de traditionele rol over van religie in het verklaren van verschillende fenomenen. Met dit verschil dat kennis zich ontwikkelt en groeit terwijl religie onveranderlijk moet zijn ter bescherming van de eigen oorsprong.

Daarop voortbordurend is elk ontwikkeld volk ooit primitief geweest en dus ooit religieus geweest.