Hoe is monotheïsme ontstaan?

Het is makkelijker om je te focussen op één god. Dit lijkt me de meest waarschijnlijke uitleg.

Is overigens maar de vraag of de drie monotheïstische godsdiensten die je noemt strikt genomen ook écht monotheïstisch zijn. Elohim, dat gebruikt wordt in Genesis I wanneer dit in het Nederlands vertaald wordt naar "En God zei" is namelijk meervoud; de Elohim zijn de kinderen van El, de goddelijke patriarch van het pantheon uit die regio. Jahweh, Ba'al, en nog vele anderen waren zijn kinderen, die elk een eigen stam vertegenwoordigden. Waarschijnlijkste verklaring is, dat de stam van Jahweh gewoon de overhand kreeg (iets wat je ook terugvind in de Bijbelpassages, wanneer er geschreven wordt over de veroveringen van het volk van Israël, en hun god ze opdraagt alle inwoners te doden, opdat zij niet geconfronteerd worden met andere goden).

De mens is gemaakt in "ons" evenbeeld. De goden van Egypte zijn gestraft voor de slavernij van Israël. Wie offert aan een andere god zal gestraft worden. Je mag geen andere goden vereren, omdat de god van dit volk een jaloerse god is.

Of een heel duidelijk voorbeeld:

Jozua 24:

2Jozua sprak hen toe: "De HERE, de God van Israël, zegt: 'Uw voorouders hebben lang geleden ten oosten van de Eufraat gewoond. Zij vereerden andere goden, ook Terah, de vader van Abraham en Nahor.

Hierin wordt duidelijk gemaakt welke god de uitspraak gemaakt heeft, en aangegeven dat er andere goden aanbeden werden. Als er maar één god is, hoeft niet duidelijk gemaakt te worden dat dit de god is die de uitspraak doet.

Ik heb ook ooit ergens gelezen dat Genesis hoofdstuk 1 het verhaal is van "hoe de goden de aarde schaapten", en Genesis hoofdstuk 2 de uitleg is "hoe onze god ons volk schaapte" - hetgeen zou verklaren hoe het kan dat Adam en Eva slechts twee zoons krijgen, die wel konden trouwen met een vrouw uit het land van Nod, terwijl een letterlijke interpretatie aangeeft dat er op dat moment maar 3 mensen zouden moeten zijn - Adam, Eva, en Kaïn die zojuist Abel gedood had.

Zo zijn er meer indicaties dat het gaat om het vereren van één god uit een pantheon.

Aanvankelijk waren bijna alle godsdiensten polytheistisch. Aanbedenen gevreesd werden voornamelijk natuurverschijnselen als onweer, regen, zon, maan, sterren, water, vulkanen, aardbevingen......'God' was alles wat je niet begreep en alles waar je geen vat op had.
Bidden, aanbidden, dansen, mediteren, het waren allemaal methoden om te proberen de krachten achter deze verschijnselen te sturen en te manipuleren. Niet dat dat werkte, maar zoals je weet doet geloof wonderen. Als het niet af en toe verrek inderdaad ging regenen na een bepaald dansje, zou de regendans allang zijn uitgestorven voor wij er ooit van hadden gehoord. En vele huidige bijgeloven (zoals afkloppen) zijn nog steeds een beetje van dat type, al nemen we het niet meer zo serieus.

God (of aanvankelijk ook vaak Godin)was de aarde zelf, de Zon zelf, helemaal op de manier waarop mensen dat doen werd alles om de mensen heen 'vermenselijkt' of in een menselijk verband gezet. Dat was / is nu eenmaal ons enige referentiekader. In de loop van de geschiedenis leerden we natuurlijk heel veel bij over hoe de natuur en de aarde werken, en kregen we op veel verschijnselen min of meer een soort van controle. Dit moet begonnen zijn in de regio van de vruchtbare halve maan, ten tijde van het ontstaan van de landbouw, zo'n 5000 jaar geleden.

In die periode kwam ook het begrip 'beschaving' op. Want waar je voedsel kunt verbouwen, kun je sedentair gaan leven, je bevolking ongelofelijk uitbreiden, waardoor er een vorm van bestuur, wetten en regels nodig worden. Geen kleine stammen meer, maar grote volken met koningen zijn een 'uitvinding' uit deze tijd. En toen begon macht een rol te spelen. Van mannen, uiteraard.
Er zijn erg veel theorieën over wie er uiteindelijk op het idee kwam van één God. De mooiste is die van Ahmed Osman, Uit Egypte heb ik hem geroepen. Heel kort : hij plaatst alle bijbelse figuren één op één op (oudere) historische Egyptische koningen. Waarbij de 'uitvinder' van de 1-god-theorie uiteindelijk op naam komt van David (Seti I als ik me goed herinner). Zeer plausibel EN vermakelijk.

En inderdaad, alle huidige monotheistische godsdiensten, hebben hun wortels in deze zelfde Egyptische cultuur ; Christendom, Jodendom en Islam. Ze hebben vermoedelijk zo'n succes omdat ze overzichtelijk en eenvoudig zijn, zeer toepasbaar, eenvoudig naar behoefte te interpreteren en derhalve zeer bruikbaar voor het creëren, vasthouden en binden van grote groepen volgelingen.

niet alles is zo makkelijk :) monotheisme omvat polytheisme
over hindoeisme in particular, zie mn verdere reactie
ff snel vertalen :D

Monotheïsme voor de duidelijkheid is het geloof in het bestaan van één God, in tegenstelling met het polytheïsme waarbij men in het bestaan van meer goden gelooft. Een eerste monotheïst was Akhenaten, een Egyptische farao uit de 18e dynastie. Hij schafte alle goden af behalve de zonnegod Aton, waarvan hij geloofde dat het zijn herrezen vader (Amenhotep III) was. Dus dat was het begin.

Van de wereldgodsdiensten zijn het jodendom, het christendom en de islam monotheïstische religies. Naar de wel geduide gemeenschappelijke oorsprong of aartsvader Abraham worden ze ook wel Abrahamitische religies genoemd. Ook bepaalde groepen hindoes beschouwen zich als monotheïst. Zoals het christendom de Heilige Drie-eenheid als één god beschouwt, zo zien zij eveneens een enkele god met diverse verschijningsvormen. Er zijn nog tal van kleinere monotheïstische religies, zoals brahmanisme en zoroastrisme, en er zijn ook monotheïsten die zich niet tot een georganiseerde godsdienst rekenen.

In Nederland en België wordt de god van het jodendom, christendom en islam met de Nederlandse naam God aangeduid. Ook bij andere monotheïsten is dat meestal gebruikelijk. Vaak wordt door joden ook G'd of JHWH gebruikt en door moslims vaak Allah. Per land kan de naam verschillen of juist overeenkomen; zo gebruiken Arabische christenen eveneens Allah.