waarom sluit je je ogen als je niest?

De nies-reflex sluit je ogen automagisch...

Probeer je ogen maar eens open te houden, dan kun je niet eens niezen...

Als iemand niest, kan dat soms zo hard gaan dat de lucht met een snelheid van meerdan 150 kilometer per uur uit de neus komt. Het is bij niezen vrijwel onmogelijk om de
ogen open te houden. De ogen sluiten zich eigenlijk automatisch.

Dat is het gevolg van een reflex. In het menselijk lichaam zitten aanvoerende zenuwen naar het centraal zenuwstelsel. Deze voeren een signaal van de receptorcellen (de cellen die een prikkel, zoals bijvoorbeeld peper, waarnemen) in de neus naar de
hersenen. In de hersenen wordt dat signaal reflexmatig verwerkt en via de afvoerende zenuwen van de hersenen naar de spiertjes in het gelaat gevoerd. Deze reflexen gaan niet alleen naar de neus, maar bijvoorbeeld ook naar de spiertjes in de ogen.

Zo veroorzaakt een prikkel in de neus, behalve een grote luchtstroom in de neus, ook een soort samentrekken van het middenrif, het sluiten van de ogen, het omhoogtrekken
van de oren en het fronsen van het voorhoofd. Dit noemt men een mass-reaction, wat te vergelijken is met het volgende: als je hand tegen iets heets aankomt, wordt
reflexmatig je hele arm weggetrokken en niet alleen je vinger.

Dat je ogen tijdens het niezen dicht zouden gaan omdat ze anders uit de oogkassen zouden ploppen, is een fabel.

We doen dat om te verhinderen dat onze ogen uit hun kassen floepen. Een nies kan een flinke kracht hebben, en zo vast zitten onze oogbollen nu ook weer niet.

Niezen doe je om irriterend spul uit je neus te verwijderen. Vaak kleeft dat al vast in het slijm in je neus, dus niezen werkt het best als je meteen ook het slijm naar buiten niest. Dat is kleverig, dus heb je een ferme windstoot nodig.

Actie is gelijk aan reactie, wist Newton al. Als een kanon een schot lost, krijgt het zelf een terugslag te verwerken. Als je neus een nies afvuurt, slaat je hele hoofd achterover. En dat zou er weer voor kunnen zorgen dat je ogen uit hun kassen vliegen. Je zou ze niet kwijtraken, want ze hangen vast aan je oogzenuw, maar je zou die oogzenuw wel erg kunnen beschadigen.

Reflexen

De natuur heeft daar een oplossing voor
geëvolueerd: de oogsluitreflex. Het gaat inderdaad om een reflex, volautomatisch en onafhankelijk van je wil. Probeer maar, je kunt met de beste wil van de wereld je ogen niet open houden terwijl je niest.

Vaak neem je nog een andere voorzorgsmaatregel, al is die wel onderworpen aan je wil: in de aanloop naar de nies buig je het hoofd achterover, om het tijdens de nies weer naar voor te bewegen, soms zelfs samen met je hele bovenlichaam. Die beweging is tegengesteld aan de terugslag die je hoofd ondervindt van de nies, en dempt daardoor het effect van de terugslag.

In tegenstelling tot wat men vaak beweert, vallen je ogen er niet uit wanneer je niest. Het sluiten van je ogen is slechts een reflex. Wanneer je niest, adem je snel veel lucht in. Hierdoor spant je lichaam zich aan, zodat bij het uitademen het slijm uit de juiste gaten je lijf verlaat. Een deel van de lucht wordt je traanbuisjes ingeblazen, waardoor je ogen tranen na het niezen.

Niezen is een plotselinge, krachtige uitademing om de neus te reinigen van prikkelende stoffen. Bij prikkeling van het neusslijmvlies wordt er een signaal via een trigeminus zenuw naar het reflexcentrum in de hersenen gestuurd. Door middel van een reflex worden er verschillende spieren in beweging gebracht, waaronder een krachtige samentrekking van de ribbenkast en de longen. Daardoor ontstaat de nies, door het aanspannen van de spieren gaat je oog dicht.