Wat betekend/is metrum en enjambementen?

Metrum is ritme met een bepaalde regelmaat. Die regelmaat kun je aangeven met 'versvoeten'.
Een enjambement is het afbreken van versregel op een onnatuurlijke plaats. Enjambementen worden gebruikt om meer aandacht voor de woorden waarbij het optreedt te vragen, effecten met het ritme te bewerkstelligen en om de spanning op te voeren.

Heeeel uitgebreide definities staan in het Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek (zie link). Hierbij de iets kortere versie daarvan:

enjambement, overloop of oversprong

In de (voor)leespraktijk is het verschijnsel herkenbaar aan het feit dat de lezer zich gedwongen voelt niet of nauwelijks te pauzeren aan het eind van een regel, maar - zonder het aanbrengen van een noemenswaardige rust - door te lezen.

De duidelijkste gevallen van enjambement zijn die waar twee woorden op elkaar volgen die grammaticaal zo nauw bij elkaar horen dat de lezer ze in een adem leest (en waartussen dan ook zelfs geen komma staat), zoals bij ‘de / man’, ‘zware / wolken’ e.d. Men vergelijke in dit verband beide onderstaande gedichtjes, waarin men een enjambement vindt bij de overgang van vs. 2 naar vs. 3 (‘fraai / In’ en ‘van / Het’):

1) Een Bromvlieg

We zitten weer eens fraai

In de geluidstrog

2) Naakt in de ligstoel

Een duif schrikt zich wild van

Het drogend wasje

( H. van Teylingen. Voortdurend gepiep, 1974, p. 6-7).

De lezer is geneigd tussen ‘fraai / In’ iets langer te pauzeren dan tussen ‘van / Het’.

Het enjambement heeft vaak tekstinterpretatieve gevolgen. In het algemeen kan men zeggen dat de direct bij het enjambement betrokken woorden nauwer met elkaar in verband worden gebracht. Dit zal te meer gelden wanneer het enjambement in een gedicht voorkomt dat weinig enjambementen heeft.


metrum, maat of versmaat

Term uit de prosodie voor een georganiseerde ritmische (ritme) eenheid die gevormd wordt door accentverloop (accent): een bepaalde afwisseling van heffingen en dalingen (versvoet). De meest voorkomende voeten in het Nederlandse vers zijn de jambe, de anapest (beide stijgend metrum), de trochee, de dactylus (beide dalend metrum), de spondee en de amfibrachus. Op basis hiervan kan men dipodieën, tripodieën en tetrapodieën vormen, en kunnen er ook vaste formaties gemaakt worden, zoals de alexandrijn, de hexameter, de pentameter, de tetrameter en de trimeter.

Afwijkingen van het accentverloop binnen de toepassing van een bepaald metrum leiden tot antimetrie.

Metrum is abstract, een schema, in tegenstelling tot ritme, dat een concrete invulling is door middel van gerealiseerde spraakklanken.

Men kan het eventuele metrum van een stuk poëzie op het spoor komen door, met behulp van technieken van de klankanalyse, de regel(s) te scanderen.