Hét vraag- en antwoordplatform van Nederland

Was het mogelijk voor de vroege mens om vegetarisch te leven?

Zou je in de prehistorie overleefd kunnen hebben zonder bijvoorbeeld leer en vlees? Zo ja, hoe?

Verwijderde gebruiker
6 jaar geleden
in: Natuur
3.2K
ronron1212
6 jaar geleden
in de prehistorie was het maken dus looien van huid nog niet uitgevonden.
Verwijderde gebruiker
6 jaar geleden
Volgens de archeoloog Nadine Lemmers (verbonden aan het Hunebedcentrum) is het in de steentijd mogelijk geweest voor de mens om te overleven door alleen vegetarisch te eten.
https://www.hunebednieuwscafe.nl/2016/09/eten-in-de-steentijd/
Ozewiezewozewiezewallakristallix
6 jaar geleden
De prehistorie is een lange tijd, maar het grootste deel van die tijd is er niet bepaald een overvloed aan voedsel. Dus als je aan een stukje vlees kon komen, dan zou je het over het algemeen gráág opeten. Lees: de luxe van bewust vegetariër kunnen zijn die was er toen niet. Maar, ja het kón wel. Zo snel ga je niet dood van geen vlees eten.
tinus1969
6 jaar geleden
@Ozewiezewozewiezewallakristallix
Mensen zijn obligate vleeseters; zonder dierlijke producten ga je dood.
Jagen is verder een bijzonder efficiënte manier van eten verzamelen (kost veel minder tijd dan landbouwen per verkregen calorie); de enige randvoorwaarde is, dat een gebied niet overbejaagd mag zijn (maw. er moet wel iets om op te jagen zijn).
Verwijderde gebruiker
6 jaar geleden
Met de sinds 2013 nieuwe Ainara Sistiaga-gegevens over fecale sterolen wordt bevestigd wat veel onderzoekers al dachten nl. dat met de conclusie dat de Neanderthalers obligate (verplichte?) carnivoren waren iets wezenlijks mis is.
Ainara Sistiaga (Marie Curie postdoctoral fellow verbonden aan het MIT (Massachusetts Institute of Technology)
Er waren in de steentijd per seizoen genoeg voedselbronnen (ook om een voorraad aan te leggen). Het was voor de Neanderthalers mogelijk om vegetarisch te (over)leven als was dat leven soms wel erg kort.
tinus1969
6 jaar geleden
@JoanDArc https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0101045 Neandertals consumed meat
LeonardN
6 jaar geleden
Er worden twee dingen bediscussieerd. -Was het in theorie mogelijk om toen vegetarisch te leven.
-Werd er vroeger door mensen vegetarisch geleefd. Een argument/onderzoek dat aantoont dat het kon, kan niet verbroken worden met een argument dat het niet gebeurde.
Verwijderde gebruiker
6 jaar geleden
Zucht …. Nog één keer voor degenen die de vraag niet goed lezen.
De vraag is niet of er vlees (dieren) werd gegeten in de steentijd maar of het mogelijk was om in de steentijd als vegetariër te overleven.
Ja dat was mogelijk, de Neanderthalers bv waren géén obligate carnivoren. (De term obligaat wordt trouwens in een reactie verkeerd gebruikt).
Nergens staat door mij geschreven of wordt er door welke paleolithische archeoloog beweerd dat er geen vlees werd gegeten tijdens de steentijd. Uit onderzoeken middels organische geochemie en paleolithische archeologie zijn de betreffende wetenschappers tot de overtuiging gekomen dat er ook in de steentijd tijdens alle seizoenen genoeg groen voer was om te overleven. Er werd ook rendiermelk gedronken en er werden vogeleieren gegeten.
Ook de mens is geen obligate? vleeseter. Het vitamine B12 kan ook aangevuld worden door zuivelproducten en eieren.
Ik laat het hierbij. Ik hecht meer waarde aan de conclusies van o.a. Ainara Sistiaga e.d.
tinus1969
6 jaar geleden
@LeonardN; als bewezen kan worden dat oermensen vegetarisch aten, dan volgt daar logisch uit dat het mogelijk was om als oermens vegetarisch te eten. Overigens; ik denk dus dat het ONmogelijk is. Oermensen aten dierlijke producten. En ze hadden geen melk/zuivel.
LeonardN
6 jaar geleden
"De vraag is niet of er vlees (dieren) werd gegeten in de steentijd maar of het mogelijk was om in de steentijd als vegetariër te overleven." Dat was het punt wat ik wilde maken en waarvan ik dus vond dat tinus1969 een oneigenlijk argument gebruikte. Het maakt niet uit DAT neanderthalers vlees aten, het gaat er (waarschijnlijk) om of ze vegetarisch konden leven terwijl er nog geen dierhouderij was en er dus weinig melk/ei was. "Ik laat het hierbij. Ik hecht meer waarde aan de conclusies van o.a. Ainara Sistiaga e.d."
Kunnen we die conclusies ergens nalezen? "als bewezen kan worden dat oermensen vegetarisch aten, dan volgt daar logisch uit dat het mogelijk was om als oermens vegetarisch te eten."
Ja, maar als ze vlees aten volgt niet de conclusie dat ze onmogelijk vegetarier konden zijn. Dus ik snap je reactie niet:
"@JoanDArc https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0101045 Neandertals consumed meat"
Ja en?
tinus1969
6 jaar geleden
@JoanDArc, vegetarisch leven betekent toch echt 'structureel geen vlees eten'; zie ook mijn antwoord mbt verhouding vegetarisch/dierlijke producten. Wel eens een maltijd zonder vlees telt naar mijn bescheiden mening niet als vegetarisch. Mbt Ainara Sistiaga; ik linkte naar een artikel van haar (zij is eerste auteur) op https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0101045 waar met zoveel woordne stata 'Analysis of five sediment samples from different occupation floors suggests that Neanderthals predominantly consumed meat, as indicated by high coprostanol proportions, but also had significant plant intake, as shown by the presence of 5β-stigmastanol.' Mbt vitamine B12; oermensen consumeerden geen zuivel. Zuivel (melk, yoghurt, kaas) is een betrekkelijk recente uitvinding (nieuwer dan landbouw en veeteelt, mss maar 6000 jaar oud). Eieren geven B12, maar eieren zijn er van nature alleen in de lente en vroege zomer; 's winters zijn er van nature geen eieren.
LeonardN
6 jaar geleden
@tinus1969 Het is dat ik weet welke idee jij erop na houdt anders is het niet zo goed te volgen.
Ik snap dus ook waarom deze discussie niet loopt. Er wordt steeds door iedereen steeds op iets anders gedoeld. Eigenlijk bestaan er meer vragen die eerst getackeld moeten worden voor er een antwoord kan komen:
-Was er voldoende plantaardig eten om je het hele jaar door te voeden (of de kennis om deze etenswaar te bewaren).
-Kan je vegetarisch leven door enkel plantaardig te leven? (lijkt een hele kromme vraag voor velen, maar jij zal hem negatief beantwoorden)
-Was er een andere vegetarische, maar niet-veganistische bron om bepaalde supplementen die we uit vlees kunnen halen (en nodig hebben) te vervangen? De huidige discussie lijkt zo te verlopen:
1.Er was voldoende plantaardig voedsel>ja je kon vegetarisch leven
OF
2.Onderzoek toont aan dat mensen vroeger vlees aten> het kon niet.
(oversimplificering, maar 1. vat het op dat 2. het zo ziet en 2. vat het op dat 1. het zo ziet)
tinus1969
6 jaar geleden
@LeonardN:
'Ja, maar als ze vlees aten volgt niet de conclusie dat ze onmogelijk vegetarier konden zijn.'
Klopt. Maar je bent het eens dat mijn oorspronkelijke uitspraak klopt? En dat het dus zin heeft om kritisch te kijken naar claims over 'vegetarische oermensen'?
LeonardN
6 jaar geleden
"Maar je bent het eens dat mijn oorspronkelijke uitspraak klopt?"
Excuses over welke oorspronkelijke uitspraak heb je het? En dat het dus zin heeft om kritisch te kijken naar claims over 'vegetarische oermensen'?
Wie doet een claim over vegetarische oermensen? Dat is het punt. Er wordt niet geclaimd DAT oermensen vegetarisch waren, maar dat het zou kunnen. (ik weet niet of die claim juist is). Kritisch ergens naar kijken ben ik altijd voor.
tinus1969
6 jaar geleden
@LeonardN, je schrijft "Het is dat ik weet welke idee jij erop na houdt anders is het niet zo goed te volgen."
In de praktijk volg je het dus :-) "Was er een andere vegetarische, maar niet-veganistische bron om bepaalde supplementen die we uit vlees kunnen halen (en nodig hebben) te vervangen? "
Welke definitie van vegetarisch hanteer je precies?
Het inhoudelijk relevante antwoord, wat mij betreft; mensen hebben dierlijke producten nodig, oa. voor B12, maar ook omdat onze darmen op energiedicht voedsel ingesteld zijn (iets waar planten van zichzelf niet aan voldoen). Voor de uitvinding van landbouw/veeteelt, waren bronnen van dierlijk eiwit: Vlees (inclusief orgaanvlees), vis, insecten(maden)/slakken etc, en ei (mits beschikbaar, want seizoensgebonden).
tinus1969
6 jaar geleden
@LeonardN:
'Er wordt niet geclaimd DAT oermensen vegetarisch waren, maar dat het zou kunnen.'
En wat zou de laatste stellgin bewijzen? Dat mensen het hebben gedaan.
Vergelijk:
'Er wordt niet geclaimd DAT mensen naar de maan hebben gereisd, maar dat het zou kunnen.' Die laatste claim is bewezen als mensen echt naar de maan zijn geweest. vergelijk: 'Er wordt niet geclaimd DAT oermensen vegetarisch waren, maar dat het zou kunnen. 'Er wordt niet geclaimd DAT mensen naar de mars hebben gereisd, maar dat het zou kunnen.'
LeonardN
6 jaar geleden
Welke definitie van vegetarisch hanteer je precies? De definitie die bijna iedereen hanteert.
Vegetariër eet geen vlees, drinkt wel melk en eet wel ei. Hij eet geen gedood dier. "Het inhoudelijk relevante antwoord, wat mij betreft; mensen hebben dierlijke producten nodig,"
Kijk en daar ga je de fout steeds in. Vegetariërs eten namelijk dierlijke producten of ze sluiten ze niet uit.
Nogmaals de vraag is niet:
Was het mogelijk voor de vroege mens om zonder dierlijke producten(veganistisch) te leven?
En dat is de vraag die jij graag wil beantwoorden. En wat zou de laatste stellgin bewijzen?
Dat het antwoord JA is en verder heeeelemaal niets. We hebben dan geconcludeerd dat het mogelijk is dat het zou kunnen. Het is een zuiver hypothetische vraag met een zuiver hypothetisch antwoord. 'Er wordt niet geclaimd DAT mensen naar de mars hebben gereisd, maar dat het zou kunnen.'
Juist
En dat we nog niet naar Mars zijn gegaan bewijst NIET dat we het niet zouden kunnen.
tinus1969
6 jaar geleden
@LeonardN; je draait jezelf vast een semantische discussie die niet zo vreselijk interessant is.
Ik heb verschillende inhoudelijke aspecten genoemd mbt het eten van vlees en andere dierlijke producten door oermensen (jagers-verzamelaars zonder landbouw en veeteelt, zoals de mensen die in Frankijk grotschilderingen maakten). Ik ben benieuwd of de vraagsteller @derekstagge daar wat mee kan.
LeonardN
6 jaar geleden
@derekstagge Welke definitie van "vegetarisch" bedoel je? De algemeen geaccepteerde? https://nl.wikipedia.org/wiki/Vegetarisme Vegetarisme is de voedingswijze waarbij men geen vlees (inclusief gevogelte, vis, schaaldieren en insecten) eet. Bijproducten van geslachte dieren, zoals dierlijk stremsel in kaas en gelatine in snoep en pudding, worden eveneens uit de voeding weggelaten Vegetariërs eten plantaardig voedsel als fruit, groenten, granen, peulvruchten en noten, aangevuld met vegetarische dierlijke producten als zuivel, honing en eieren. De term vegetarisme gaat terug op het Engelse woord vegetarian, waarvan het eerste deel is afgeleid van vegetable, wat 'groente' betekent.

Heb je meer informatie nodig om de vraag te beantwoorden? Reageer dan hier.

Antwoorden (4)

Nee, dat is niet mogelijk. De mens is van nature een omnivoor (alleseter), en heeft veel hoogwaardige eiwitten nodig. Ook kunnen planten niet alle nodige vitaminen leveren. Bedenk ook dat men toen niet de kennis of de mogelijkheden had om voedsel goed te bewaren voor de winter. Tegenwoordig denken we dat je met een voldoende gevarieerd vegetarisch dieet goed kunt leven. Maar waar haalde men in de prehistorie verse sla in de winter? Of pecanoten als je niet toevallig onder zo'n boom woonde?
Evolutiebiologen zijn van menig dat de ontwikkeling van het brein pas goed op gang kon komen nadat mensen leerden om vis te vangen en, later, graan te verbouwen.
(Lees meer...)
6 jaar geleden
SimonV
6 jaar geleden
Toch bestonden er 5000 jaar geleden al vegetarische stammen... ;-)
https://www.petaindia.com/blog/himalayan-tribe-vegan-5000-years/
tinus1969
6 jaar geleden
@SimonV, zoals wel vaker, is dit niet waar. In India wordt het eten van vlees gebagatelliseerd , maar gebeurt het in stilte wel.
Zie verder https://en.wikipedia.org/wiki/Brokpa
Dairy and poultry sources are not eaten because of religious taboos. (..) Brogpa vary with respect to the amount of meat (mainly mutton) that they eat. A household's economic position decides the consumption of meat.
tinus1969
6 jaar geleden
@teusvh; graan verbouwen is -evolutionair gezien- een recente uitvinding, circa 10.000 jaar oud. Het moderne brein was zo'n 50-100.000 jaar geleden uitontwikkeld.
SimonV
6 jaar geleden
In mijn link stond dus niet dat het in stilte wel gebeurde.
(Min niet van mij)
Volgens de archeoloog Nadine Lemmers is het heel goed mogelijk geweest voor de vroege mens in de steentijd om door alleen vegetarisch te eten, te overleven.
Zij baseert deze gevolgtrekking na een uitgebreide bestudering van relevante literatuur.
Om te weten welke voedselbronnen er waren in de steentijd kan men kijken naar het klimaat, de flora en de fauna. Wat betreft de bomen en struiken zijn in de oude steentijd de volgende soorten in Nederland te vinden: esdoorn (Spaanse aak), berk (dwergberk en zachte berk), haagbeuk, hazelaar, meidoorn (eenstijlige en tweestijlige), beuk, es, wilde appel, gagel, wilde peer, eik (zomereik), wilg (schietwilg, boswilg, grauwe wilg, kraakwilg), vlier (gewone vlier), venijnboom (taxus), linde en iep (ruwe iep). Wat betreft de planten zijn de volgende soorten ter beschikking: agrimonie, melganzenvoet, borstelkrans, pastinaak, perzikkruid, spurrie, betonie, tijm en grote brandnetel.
Voedsel was overal te vinden en lange afstanden hoefden niet worden afgelegd. Per seizoen werden verschillende voedselbronnen verzameld. In het voorjaar verzamelden ze eieren en groentes en in het najaar vruchten en noten.
De volgende vruchten werden verzameld: bramen, vlierbessen, wilde appels, sleepruimen (sleedoorn), bosaardbeien en frambozen. Wilde groenten en kruiden werden verzameld, denk aan melganzenvoet, zuring, bijvoet en brandnetel. Als noten werden de hazelnoten en eikels verzameld.
Naast het jagen speelde het verzamelen een grote rol, denk aan het verzamelen van planten, korstmossen, paddenstoelen, eieren van vogels en schaal- en schelpdieren.
Bij de oertijd denkt iedereen aan jagen, maar het verzamelen van voedsel was zeer belangrijk (misschien wel belangrijker). De vrouwen zullen , behalve vogels en knaagdieren, veelal paddenstoelen, knollen en planten, hebben verzameld. Het verzamelen hiervan zorgde voor de dagelijkse behoefte aan voedsel. Het jagen, vaak een mannentaak, zal vaak niks hebben opgeleverd.
https://www.hunebednieuwscafe.nl/2016/09/eten-in-de-steentijd/
Zij baseert haar conclusies na bestudering van relevante wetenschappelijke publicaties.
Zoals o.a. van de archeoloog Ainara Sistiaga. Ainara is vooral bekend door haar kennis en onderzoeken dmv de organische geochemie en haar kennis van de paleolitische archeologie.
(Lees meer...)
Toegevoegd op 11 september 2018 12:12: tekst
Verwijderde gebruiker
6 jaar geleden
ronron1212
6 jaar geleden
Helemaal mee eens +
tinus1969
6 jaar geleden
Wat hier staat, is in strijd met archeologisch en antropologisch onderzoek. Bomen, struiken, kruiden, en andere planten; deze leveren domweg niet genoeg calorieën, geen tot weinig minderalen, geen vitamine D en B12, en andere vitamines wisselend.
Jagen levert daarentegen veel op; met een vrij kleine inspanning kan in één keer heel veel hoogwaardige calorieën worden gevangen. Moderne jagers-verzamelaars kunnen niet als voorbeeld dienen; veel gebieden zijn tegenwoordig overbejaagd.
https://monoskop.org/File:Harris_Marvin_Cows_Pigs_Wars_and_Witches_The_Riddles_of_Culture_1974.pdf
https://en.wikipedia.org/wiki/Cannibals_and_Kings https://en.wikipedia.org/wiki/Jared_Diamond
Erna55
6 jaar geleden
Uit de tekst van JoanDArc : " De vrouwen zullen , behalve vogels en knaagdieren, veelal paddenstoelen, knollen en planten, hebben verzameld. "
Er werden vogels en knaagdieren gegeten.
Verwijderde gebruiker
6 jaar geleden
Dus wat is nu je punt? Staat er ergens in mijn antwoord dat de Neanderthalers geen vlees aten?
De vraag is niet of er vlees (dieren) werd gegeten in de steentijd maar of het mogelijk was om in de steentijd als vegetariër te overleven.
Ja dat was mogelijk, uit veel onderzoeken d.m.v. organische geochemie en paleolithische archeologie zijn de betreffende wetenschappers tot de overtuiging gekomen dat er ook in de steentijd tijdens alle seizoenen genoeg groen voer was om te overleven.
LeonardN
6 jaar geleden
Min. Zover ik het kan volgen dicht je een conclusie toe aan iemand die hem niet trekt (althans niet in de bron die je verschaft). "Volgens de archeoloog Nadine Lemmers is het heel goed mogelijk geweest voor de vroege mens in de steentijd om door alleen vegetarisch te eten, te overleven." Misschien verwijs je naar een ander stuk, maar ik zie deze uitspraak of iets wat er op lijkt niet echt terug. "veg" geeft al geen zoekresultaten.
Je lijkt die conclusie dus zelf te trekken uit de gegevens van de bron.
Het feit "er was voldoende plantaardig voedsel het hele jaar door" leidt nog niet direct naar de conclusie; "dus kon men toen volledig vegetarisch eten".
Nee (zie kanttekening mbt 'vegetarisch' onderaan).
De mens heeft dierlijke producten nodig; het duidelijkste voorbeeld is vitamine B12, dat mensen alleen uit dierlijke bron (voldoende) kunnen opnemen. Ditzelfde geldt in iets minder sterke mate voor meerdere vitamines (zoals vit D) en mineralen.
Daarnaast zijn mensendarmen relatief kort en typisch gebouwd op energiedicht eten; vlees, ook fruit en knollen; ongeschikt voor het verteren van bladeren etc (die leveren domweg te weinig energie). Bovendien is ook ons metabolisme ingesteld op vet en eiwit, een beetje op zetmeel, niet op suiker.

Let op; vegetarisch betekent niet voor iedereen hetzelfde; veel vegetariërs eten wel vis en ei, uiteindelijk ook gewoon dierlijke producten en als zodanig eigenlijk ook vlees. Oermensen zullen ook vis en ei (en insecten/slakken) hebben gegeten, zeker als er geen vlees van de jacht was. Oermensen zullen geen melk/zuivel hebben gebruikt -dat kwam pas nadat landbouw en veeteelt waren uitgevonden.
(Lees meer...)
6 jaar geleden
Verwijderde gebruiker
6 jaar geleden
Dat wisten die steentijdbewoners van deze planeet natuurlijk niet. Die lazen de berichten van een voedingscentrum niet. Nu begrijp ik waarom de Neanderthalers niet oud werden. En zij aten elkaar ook nog op, dat weer leidde tot een soort BSE - gekkekoeienziekte. Gelukkig zijn onze voorouders alsnog geëvolueerd.
tinus1969
6 jaar geleden
@JoanDArc je klinkt wat sarcastisch - begrijpen doe ik je reactie iig niet.
LeonardN
6 jaar geleden
Een vegetarier eet dierlijke producten dus daar gaat je antwoord volledig de soep in (dit is met bijna alle antwoorden/vragen rond dit onderwerp het probleem). Aangezien de vraag is: "Was het mogelijk voor de vroege mens om vegetarisch te leven?"
En niet: Was het mogelijk voor de vroege mens om te leven zonder dierlijke producten (veganistisch)? Is het antwoord JA. (of je moet beweren dat vegetarisch leven nu ook niet mogelijk is). Welke definitie hanteert de Vegetariërsbond voor vegetarisch en voor een vegetariër?
Vegetarische voeding is voeding waar niets in zit van het gedode dier. Dit betekent dat er geen vlees, vis, insecten of gevogelte in zit. Daarnaast zit er in echt vegetarisch eten ook geen slachtafval, zoals gelatine of niet-vegetarisch stremsel (in kaas) of ander verstopt vlees in het eten. OF en dan zou je pas een sterk punt hebben. Vegetarisme kan nu alleen door melk en ei maar dus niet toen vanwege dat dat geen optie was.
tinus1969
6 jaar geleden
@LeonardN; Ik probeerde nadrukkelijk genuanceerd te zijn, juist vanwege het feit dat 'vegetarisme' niet voor iedereen hetzelfde betekent. Deze toelichting leek me een zinvoller antwoord dan een letterlijke interpretatie. Overigens; mijn definitie van oermens is hier is 'alle mensen voor de uitvinding van de landbouw'.
Mbt je laatste punt; oermensen consumeerden geen zuivel -dat was er gewoon niet. Mbt ei; oermensen zullen ongetwijfeld in het seizoen eieren hebben gegeten -maar eieren zijn er van nature alleen in lente en vroeger zomer. Oermensen hadden geen kippen :-)
LeonardN
6 jaar geleden
Waarom pak je niet gewoon de meest gebruikelijke definitie en kom je alsnog met een Nee? Dan wordt je antwoord toch veel sterker dan met een vreemde definitie aan te komen. Als je zelf je definitie pakt kan je elke discussie met gemak "winnen".
tinus1969
6 jaar geleden
@LoenardN, het gaat niet om winnen, maar om een natwoord waar de vraagsteller wat mee kan. Dus ik ben vooral benieuwd wat @derekstagge er inmiddels van vindt.
LeonardN
6 jaar geleden
In mijn ogen kunnen de meeste mensen hier dus zo weinig mee, als ze de meest gangbare definitie van vegetariër aanhouden tenminste. Als dit de definitie is die vrager aanhoudt, had hij de vraag niet echt hoeven stellen. Die zou dan ook al gelijk op een nee uitkomen.
ja tuurlijk vroeger hadden ze ook landbouw
(Lees meer...)
Verwijderde gebruiker
6 jaar geleden
tinus1969
6 jaar geleden
Natuurlijk niet. Landbouw bestaat zo'n 10duizend jaar. Dat lijkt heel lang; tot je je bedenkt dat mensen zo'n 100duizend jaar bestaan (of, afhankelijk van je definitie van mens; nog langer)
tinus1969
6 jaar geleden
Overigens; landbouw maakt vegetarisch eten niet makkelijker, of zelfs maar mogelijk.

Weet jij het beter..?

Het is niet mogelijk om je eigen vraag te beantwoorden Je mag slechts 1 keer antwoord geven op een vraag Je hebt vandaag al antwoorden gegeven. Morgen mag je opnieuw maximaal antwoorden geven.

0 / 5000
Gekozen afbeelding