Back to frontpage
Hét vraag- en antwoordplatform van Nederland

Hoe kunnen wetten in strijd zijn met de grondwet?

Ik las net in het nieuws dat het kabinet de vorming van een constitutioneel hof niet ziet zitten. Zo'n hof zou moeten controleren, als ik het goed begrijp, of wetten niet in strijd zijn met de grondwet. Hoe kan de overheid een wet aannemen, die in strijd is met de grondwet? Wordt dat dan niet vooraf gecheckt? Hoe kan het dat een rechtbank nu niet een vonnis kan opstellen, als een wet in strijd is met de grondwet?
Ik ging er altijd van uit dat de grondwet boven de 'normale' wetten ging. En had niet verwacht dat het kennelijk mogelijk is dat de overheid wetten aanneemt, die in strijd zijn met de grondwet.

Ikhebgeenidee
2 jaar geleden
in: Wetgeving
1.6K
Antoni
2 jaar geleden
@Ikhebgeenidee, het is mogelijk dat een wet in de praktijk een ander effect heeft dan van tevoren is bedacht. Het onverwachte effect kan grondrechten aantasten.
Edraket
2 jaar geleden
Die beide instanties bakken er blijkbaar niet veel van, anders bestond de behoefte niet, om dit separaat te gaan regelen.
Antoni
2 jaar geleden
@Edraket, het is mogelijk dat een wet in de praktijk een ander effect heeft dan van tevoren is bedacht. Lang niet alles is van tevoren te overzien, ook niet door specialisten. Het onverwachte effect kan grondrechten aantasten.
LeonardN
2 jaar geleden
Geen antwoord op de vraag.
Je stelt wie er verantwoordelijk voor is, niet hoe het kan gebeuren dat een wet in strijd is met de grondwet.
Ikhebgeenidee
2 jaar geleden
Wat is zo'n onverwacht effect dan? Zijn er voorbeelden? Als blijkt dat een onverwachte effect optreedt, kan de wet toch worden aangepast?
Antoni
2 jaar geleden
@Ikhebgeenidee, ik weet helaas niet snel een voorbeeld te bedenken. Een wet kan wel worden aangepast, maar de rechter moet de wet toepassen zolang die nog niet is aangepast. Een rechter gaat echt niet wachten op zo'n aanpassing.
LeonardN
2 jaar geleden
Simpel. Alles is mensenwerk. Mensen maken fouten.
Daarnaast zal het soms ook een kwestie van interpretatie zijn of een wet wel of niet een grondwet aantast.
Quidplura
2 jaar geleden
In het Nederlandse systeem zit die grondwettelijke check bij de Raad van State en de Eerste Kamer, dus bij de wetgevende macht. Als je het bij een constitutioneel hof neerlegt, is het een toetsing door de rechterlijke macht.

Heb je meer informatie nodig om de vraag te beantwoorden? Reageer dan hier.

Antwoorden (2)

In Nederland oordeelt de rechter niet alleen of burgers en bedrijven, maar ook de overheid zich aan de wet houdt. Zo beschermt hij de rechten en vrijheden van iedereen in Nederland. Maar de rechter mag wetten niet toetsen aan de Grondwet, vanuit de gedachte dat het aan de wetgevende macht is om ervoor te waken dat wetten hiermee in overeenstemming zijn. De Rechtspraak pleit al sinds 2002 (pdf, 40,3 KB) om het voor rechters mogelijk te maken te toetsen aan de Grondwet, en ook afgelopen jaar nog in een brief (pdf, 326,8 KB) aan de informateur. Ons land neemt op dit moment een uitzonderingpositie in Europa in. Want in alle andere Europese lidstaten kan de rechter wél toetsen aan de Grondwet.
Daarnaast mag de rechter, beter gezegd móét de rechter, de wet wel toetsen aan een ieder verbindende bepalingen van verdragen (art. 94 van de Grondwet).

In de kern gaat artikel 120 Grondwet over de vraag wie het laatste woord heeft over de interpretatie van met name de Grondwet. Sinds 1848 is die vraag telkens op dezelfde wijze beantwoord: het is aan de formele wetgever om te oordelen of en te waarborgen dat zijn wetten in overeenstemming zijn met hoger recht. In tegenstelling tot de rechter (en het bestuur) is de formele wetgever immers rechtstreeks democratisch gelegitimeerd. Constitutionele toetsing is daarmee een taak die door de wetgever bij de totstandkoming van wetgeving wordt verricht (ook wel constitutionele toetsing ‘ex ante’ genoemd). Hierin spelen de verschillende ministeries en de Eerste en Tweede Kamer de belangrijkste rol. Ook de Afdeling advisering van de Raad van State besteedt in haar wetgevingsadvisering nadrukkelijk aandacht aan de verhouding van wetsvoorstellen tot hoger recht, waaronder de Grondwet.
(Lees meer...)
Bronnen:
erotisi
2 jaar geleden
Ikhebgeenidee
2 jaar geleden
Is Jip en Janneke taal mogelijk? Als ik het antwoord goed begrijp, staat daarin waarom rechters vinden dat ze moeten kunnen controleren of iets in strijd is met de grondwet.
Maar dat is niet mijn vraag.
Ik vind het, nog steeds, raar dat er kennelijk wetten gemaakt kunnen worden die, onbedoeld, in strijd zijn met de grondwet. Ik begrijp wel dat je niet alles vooraf kunt bedenken en kunt oplossen. Aan de andere kant zijn het, denk ik, heel veel mensen die er over nadenken. Die er voor geleerd hebben. En dan toch kan het mis gaan? Zijn er voorbeelden, zodat ik me daar iets bij kan voorstellen?
erotisi
2 jaar geleden
De kern draait erom dat alleen de formele wetgever democratie is gekozen en die wetten in die zin onaantastbaar zijn tov grondwet. Bedenk overigens wel dat formele wetten wel getoetst mogen worden aan het EVRM. Hierin staat al veel opgenomen wat ook in de grondwet staat.
Een voorbeeld hiervan, maar dan op statutair nivo (wel vergelijkbaar met grondwettelijke toetsing) is het harmonisatiewetarrest: https://nl.wikipedia.org/wiki/Harmonisatiewet-arrest
In Jip en Janneke taal:
Wetgeving is is mensenwerk. Het is complex. Het is een spaghetti van regels die elkaar soms ook nog eens tegenspreken. Daarnaast zijn wetten ook nog eens voor interpretatie vatbaar waardoor de impact van een wet kan verschuiven. Denk b.v. aan nieuwe uitvindingen als het internet waarbij auteursrechten ineens een andere dimensie krijgen. Of nieuwe voertuigen die op de weg komen (b.v. de stint, hoaverboard, segway)
Dan hebben we ook nog internationale verdragen die in meerdere landen moeten gelden, maar net niet helemaal passen. Die worden zo passend mogelijk gemaakt, maar er zijn vaak nog schurende randjes.

De wetgever doet erg veel moeite om de wetten zoveel mogelijk met elkaar en met de grondwet in overeenstemming te houden, maar het geheel is zo complex dat perfectie niet te doen is. Daarom spreken wetten elkaar, maar soms zelfs ook de grondwet tegen.

In Nederland is de regel dat de wetgever de taak heeft een nieuwe wet aan de grondwet te toetsen (één van de belangrijke taken van de eerste kamer en de Raad van State)
De rechter moet het daarna doen met die wet, en mag bij zijn oordeel verder niet naar de grondwet kijken.
(Lees meer...)
Ozewiezewozewiezewallakristallix
2 jaar geleden
Ikhebgeenidee
2 jaar geleden
Dank je voor de uitleg. Blijf ik het nog wel vreemd vinden dat er soms hele oude wetten gebruikt worden, terwijl er zoveel veranderd is in de wereld. Mag toch hopen dat iemand in de 1e kamer of de Raad van State zich eens achter de oren krabt, als blijkt dat een wet achterhaalt is.Zoals in het voorbeeld over auteursrechten.
Antoni
2 jaar geleden
@Ikhebgeenidee, de regering en de Tweede Kamer maken in Nederland nieuwe wetten (en passen oude wetten aan). De Raad van State en de Eerste Kamer adviseren hierover. De Raad van State vóór de behandeling in de Tweede Kamer, en de Eerste Kamer nà de behandeling (en de stemming) in de Tweede Kamer. De regering en de Tweede Kamer zouden zich dus 'achter de oren moeten krabben' over wetten die achterhaald zijn, niet de Raad van State en de Eerste Kamer.

Weet jij het beter..?

Het is niet mogelijk om je eigen vraag te beantwoorden Je mag slechts 1 keer antwoord geven op een vraag Je hebt vandaag al antwoorden gegeven. Morgen mag je opnieuw maximaal antwoorden geven.

0 / 5000
Gekozen afbeelding
+