Wat is het verband tussen maatschappelijke normen en rechtsnormen?

Tijdens mijn opleiding heeft mijn docent recht weleens gezegd: de wetgever loopt altijd achter de maatschappelijke ontwikkelingen aan. Elke wet is het gevolg van maatschappelijke normen waarvan de wetgever vindt dat ze in de wet moeten worden vastgelegd. Kijk bijvoorbeeld naar het homohuwelijk. Het merendeel van de maatschappij vond het discriminerend dat homo's niet mochten trouwen. De wetgever heeft dat vervolgens wettelijk mogelijk gemaakt. En zo gaat het praktisch altijd.

Sommige maatschappelijke normen zijn geschikt om in wetten vastgelegd te worden. Dit zijn vooral normen die ontstaan door technische ontwikkelingen; een historisch voorbeeld is de ontwikkeling van rijbewijs en rijexamen, verkeersregels, verkeerslichten etcetera. Iets werd als een probleem ervaren, er gebeurden ongelukken en steeds meer mensen vonden dat er iets aan gedaan moest worden. Binnen het kader van de Nederlandse wetten werden dus regels opgesteld. Momenteel zie je dat een dergelijke regelgeving (restrictief beleid) zich steeds meer op het gebied van vuurwerk begint te ontwikkelen. In deze gevallen zijn rechtsnormen ontwikkeld om de maatschappelijke normen in een kader te plaatsen.

Bij andere maatschappelijke normen (toenemende hufterigheid, het 'recht' op belediging, voetbalrellen) heeft de wetgever gemeend er niet in mee te moeten gaan -- bij voorbeeld omdat zij vindt dat deze normen onacceptabel zijn. Er zullen dan ook vast geen wetten ontstaan die hufterigheid en het beledigen gaan aanmoedigen. Wat sommige van deze punten betreft is er veel verdeeldheid in de samenleving die zich ook in de politiek weerspiegelt. Wie weet kunnen we nog wel wettelijke regels in de toekomst verwachten die men zich momenteel absoluut niet kan voorstellen.

Tenslotte -- wetgeving in Nederland wordt getoetst aan Europese kaders. Europese handelsverdragen, het Europese hof voor mensenrechten etc. hebben alle een hogere bevoegdheid dan onze nationale wetgeving; daardoor kan Nederland ook geen wetten uitvaardigen die ingezetenen van andere EG-staten zou benadelen.