Is het in Nederland verboden voor artsen om placebo(nep)-medicijnen voor te schrijven?

Beste @erotisi, dat zijn zoveel vragen in één vraag, mijn letters zijn op.

Onlangs was hierover nog een interessante reportage op radio 1 herinner ik me. Het komt er inderdaad op neer dat artsen wel placebo's mogen voorschrijven, maar dat ze de patiënt moeten vertellen dat deze een placebo krijgt of kan krijgen. Wat jammer is, want placebo's hebben meetbare effecten. Precies dat artikel kan ik helaas niet meer vinden, wel meerdere over het belang van het proberen meer in te zetten van placebo's http://www.eenvandaag.nl/binnenland/55124/_meer_gebruik_placebo_nodig_

Een placebo kan zelfs nog effect hebben als de patiënt weet dat het een placebo is:
http://www.theguardian.com/science/2010/dec/22/placebo-effect-patients-sham-drug

Ja, daar meen ik ook wat over te hebben gehoord. Ik vind dat geweldig leuk nieuws ; wat zou er nou mooier zijn dan effectief het placebo-effect / zelfhelend vermogen van het lichaam (en de psyche) te kunnen inzetten bij behandeling ? (Zonder de leugens en vooral de geldklopperij van veel alternatieve geneeswijzen waarvan we weten dat ze op de zelfde manier werken).

Lol @Marleen, dat was exact mijn reactie toen de resultaten van dat onderzoek voor het eerst gepubliceerd werden. Alleen vind ik het wel jammer dat ik nog steeds geen herhaalde studies heb gevonden met andere patiëntengroepen. De publicatie is nu toch al vijf jaar oud. Ik vind het razend interessant, maar ben ook altijd de eerste die roept dat één onderzoek geen feiten produceert, dus hoewel ik het erg plausibel vind en zeker denk dat het ook ondersteund wordt door anekdotisch bewijs, is mijn officiële reactie dat we het allemaal nog even af moeten wachten. (Mijn ONofficiële reactie is trouwens: jay, placebo's kunnen ingezet worden zonder bedrog, geweldig nieuws want dat betekent dat wij als mensen ook andere manieren moeten kunnen vinden om in dat effect van suggestie/mind-body connectie/zelfhelend vermogen te 'tappen', én het is ook een leuke reactie op al die mensen die roepen dat homeopathie of bioresonantie of dat soort onwerkzame dingen hen hebben genezen en dat het dús werkt want 'ze zijn zelf zo sceptisch ingesteld en verwachtten er geen effect van'.) Maar wat we óók weten over placebo's, is dat het effect bijna altijd maar kortdurend is. Dát samen met de ethische bezwaren, vind ik dat placebo’s een (grote) plaats hebben in de klinische praktijk, tenminste niet zonder goed overleg met de patiënt. Ik vind de arts-patiënt relatie te belangrijk en geloof dat die relatie de vorm zou moeten hebben van een samenwerkingsverband, zéker bij chronisch zieken. Dat moet gebaseerd zijn op openheid. Iemand die er achter zou komen dat zijn of haar huisarts al jarenlang een placebo voorschrijft, vertrouwt misschien nooit meer iemand uit de gezondheidszorg - met mogelijk grote gevolgen. Ik vrees dat als placebo's meer ingezet zouden worden, die vooral ingezet zouden worden bij patiënten die klachten hebben die de (huis)arts stiekem gewoon niet serieus neemt. Als patiënt met een slecht bekende en dus laat gediagnosticeerde chronische aandoening weet ik maar al te goed hoe enorm de invloed kan zijn van artsen die je niet serieus nemen en niet volledig open zijn in wat ze nu écht denken van je klachten. Zonder die openheid is er geen gesprek mogelijk, en zonder dat gesprek komt een arts niet aan de informatie die nodig is om wél een goede diagnose te stellen of om klachten op waarde te schatten en zo de juiste behandeling in te zetten. Dus wat mij betreft zijn placebo's zeer bruikbaar, maar niet zonder dat daar openheid over is.

Slechte weergave van het interview trouwens, die kop van Een Vandaag. Evers pleit niet voor het gebruik van placebo's, maar voor het meer gebruiken van het placebo-effect. Dat is heel iets anders. Sinds wanneer zit Andrea Evers trouwens in Leiden?

@Lies ; ik denk dat het niet altijd een bezwaar hoeft te zijn dat het effect kortdurend is ; als je ziet wat je daarmee alleen al zou kunnen besparen aan pijnstillers en ziektedagen. Chronische ernstige aandoeningen lenen zich er natuurlijk niet voor, maar ik denk dat er wel degelijk heel veel aandoeningen - ook chronische - zijn waarvan we weten dat het ''tussen de oren"- component zo groot is, dat alternatieven voor zware medicijnen met mogelijk ernstige bijwerkingen bijzonder welkom kunnen zijn. Bijvoorbeeld het recente onderzoek waaruit bleek dat lavendel evengoed of zelfs beter hielp tegen depressie, en het placebo nauwelijks lager scoorde dan het best wel heftige medicijn paroxetine, dat beduidend meer bijwerkingen had.
http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/assets/articles/56-2014-9-artikel-schulte.pdf

O, dat verbaast me niets. Ik ken dat onderzoek niet, maar het is bekend dat de effectiviteit van antidepressiva (vooral de modernere, dus de SSRI's) in vergelijking met placebo's erg laag is. 10-15% hooguit, en in onderzoeken waarbij actieve placebo's worden gebruikt, valt dat verschil nog meer weg. En de bijwerkingen van SSRI's worden sowieso vaak ernstig onderschat. Ik kan er vanuit mijn vorige werk heel wat voorbeelden van geven. Ik ben het overigens zeker met Andrea Evers eens dat we meer moeten leren en gebruik zouden kunnen/moeten gaan maken van het placebo-*effect*, maar ik vind dat dat in openheid moet gebeuren omdat ik het het risico voor de patiëntrelatie niet waard vind. Nu hangt dat ook wel een beetje af van de definitie van een placebo: een arts die een patiënt adviseert om bij griep vooral de paracetamol met coffeïne te nemen vanwege de opwekkende werking (terwijl we weten dat de toevoeging van coffeïne niet zinvol is) zou bij mij persoonlijk zeker aan geloofwaardigheid verliezen, maar daarbij zou je nog kunnen denken dat hij zijn feiten gewoon niet goed op orde heeft. Bewust een pil zonder werkzame stof voorschrijven, gaat mij echter te ver en lijkt mij niet alleen ethisch onjuist maar ook op de lange termijn zelfdestructief. Vertrouwen in een behandelaar verhoogt namelijk óók de effectiviteit van een behandeling, dus investeren in die relatie is evengoed gebruik maken van een aspect van het placebo-effect. In dat onderzoek naar het openhartig gebruik van placebo's bij IBS bleek ook dat de effectiviteit van placebo's in dat onderzoek zelfs groter was dan het placebo-effect bij de placebo-groep van een dubbel-blind opgezette drug trial voor IBS. Oftewel: een placebo ontvangen met goede instructies en uitleg in het kader van een open relatie heeft méér effect dan een placebo ontvangen waarbij je weet dat de kans 50% is dat je een echt geneesmiddel krijgt. Die openheid is dus van een enorm belang. En zodra patiënten één keer er achter zouden komen dat zij zonder hun medeweten een placebo hebben ontvangen, kan door hun wantrouwen het nocebo-effect ervoor zorgen dat zij in het vervolg niet of minder reageren op échte geneesmiddelen, terwijl een goed vertrouwen en een begripvolle en steunende houding van een arts de effectiviteit van de geneesmiddelen of een andere voorgeschreven behandeling juist verhóógt.

Interessante reacties Lies! Nu ik er over denk lijkt me IBS een ideale ziekte voor een dergelijke 'open' placebo, zeker als aanvulling of als de medicatie niet aanslaat. Ik heb persoonlijk ervaring met het gebruik van antidepressiva en ze doen inderdaad weinig en hebben behoorlijke bijwerkingen. Met name denk ik dat het kortdurende effect dat je eerder noemde, problematisch zal zijn bij placebo's voor depressie. Ik begin me nu ineens af te vragen in hoeverre het nocebo-effect van invloed is op antidepressiva. Ik kan me voorstellen dat mensen tegenwoordig meer op de hoogte zijn voor ze eraan beginnen en dat deze gedempte verwachtingen het effect verminderen.

In de geneeskunde geldt de eerlijkheidsplicht. De arts mag een placebo voorschrijven, maar moet daar dan wel eerlijk voor uitkomen. Dat vermindert helaas wel de werking van het placebo - maar in de geneeskunde weegt eerlijke voorlichting nu eenmaal zwaarder. Zoals al opgemerkt blijft een placebo helpen, ook als de patiënt weet dat het een placebo is. De enige uitzondering op de eerljkheidsplicht geldt (helaas) nog binnen de alternatieve wereld. Met name binnen de homeopathie. Homeopathen mogen nog steeds onwerkzame middelen voorschrijven, en daarbij de patiënt wijsmaken dat die middelen een echte werkzaamheid bezitten. Daar komt bij dat did onwerkzame middelen ook nog eens belachelijk duur zijn. Een gewoon placebo is stukken goedkoper.

@Lies12, alsnog antwoord op de vraag
"Sinds wanneer zit Andrea Evers trouwens in Leiden?"
Prof. dr. Andrea W.M. Evers is reeds vanaf november 2014 verbonden aan de Leidse Universiteit.
Zij is heden (oktober 2017) al vier jaar Hoogleraar gezondheidspsychologie en hoofd van de sectie Gezondheids- Medische en Neuropsychologie in Leiden.