Op welke concrete manier beïnvloedde het Corpus Iuris Civilis het moderne Nederlandse Recht?

Het Romeinse recht, dat in het Corpus Iuris Civilis is vastgelegd door de Oost-Romeinse keizer Justinianus in de zesde eeuw na Christus, heeft na de herontdekking ervan in de Middeleeuwen in Europa ruim achthonderd jaar de ontwikkeling van het recht mede bepaald.

Het Nederlandse recht bestaat voor een deel nog uit versneden en onversneden Romeins recht. Zo berust de wettelijke regeling van de koopovereenkomst volgens Spruit [die 25 jaar werkte aan de Nederlandse vertaling van het Corpus Iuris Civilis die in 2011 verscheen, zie de bron] voor 70 procent op het gelijknamige Romeinse contract. “Je kunt in de juridische opleiding niet zonder dat mathematische substraat van het Romeinse recht. Het is niet overgoten met een saus van flamboyantie en sentiment. De juridische normen worden strikt, maar niettemin met een onnavolgbaar besef van de billijkheidsbalans gehanteerd. Als jurist moet je zo leren denken. Ik kijk dan ook met enige verbazing naar al die sentimentaliteit en populisme in de Tweede Kamer in bijvoorbeeld de Mauro-casus, maar ook in andere kwesties. Het inspelen op goedkope gevoelens moet je als jurist niet doen. Romeins recht, rechtsgeschiedenis en rechtsfilosofie zijn in de opleiding bij uitstek de vakken waardoor je als jurist leert relativeren, toeschouwen en creatief oplossen.”

Zouden deze ‘metajuridische’ vakken bij de juridische opleidingen inderdaad verdwijnen onder de druk van een sterker accent op het positieve recht, dan zou dit een grote verarming van de rechtgeleerde studie betekenen volgens Spruit. Het gaat niet zozeer om de oude dogmatiek van het Romeinse recht, maar om de manier van denken en de casuïstiek. “Studenten moeten leren een casus te analyseren en voor oplossing ervan een afweging te maken binnen het bestaande normenkader. Ze moeten nadenken over waarom een regel is zoals die is en waarom die kan worden toegepast. Dat positiefrechtelijke komt later wel.”