Hoe gebruiksrecht van foto's verlenen?

In zijn algemeenheid is het niet gebruikelijk dat een vormgever de originele fotobestanden aan z'n klanten geeft: meestal worden de afbeeldingen direct verwerkt in het ontwerp (van b.v. een brochure of website) en de klant krijgt dan geen originele foto in bezit. Gebruikte afbeeldingen zijn normaal afkomstig van fotografen of aanbieders van stockfoto's.

Als je foto's rechtstreeks verkoopt aan klanten, ga je in feite de rol van fotograaf vervullen. Kosten kun je op verschillende manieren doorberekenen:

1. Bij projecten: een vaste prijs per dag(deel) of evt. per project, waarbij de de keuze hebt om het copyright al dan niet in de prijs te verwerken. Als de klant het copyright wil 'afkopen' betaalt hij/zij een hogere prijs dan bij eenmalig gebruik.

Sommige fotografen willen het copyright per se zelf behouden. Ze kunnen dan bij hergebruik opnieuw copyright declareren en de foto's ook aan anderen verkopen. Opdrachtgevers zijn vaak niet zo van die werkwijze gecharmeerd: een foto kan ook bij andere klanten opduiken en bovendien willen bedrijven vaak 'vrij' over het materiaal kunnen beschikken. Bovendien is het voor de fotograaf lastig om bij te houden of een afbeelding wordt hergebruikt. Nadeel is dat je de foto's als fotograaf zelf niet meer kunt gebruiken (behalve in je portfolio).

2. Losse foto's: de klant betaalt een stuksprijs per foto. Ook hierbij heb je de keuze uit verkoop voor eenmalig gebruik of vrij gebruik, dus met afkoop van copyright. Je zou de afbeeldingen in lage resolutie op een (afgeschermd) deel van je website kunnen zetten, of in hoge resolutie met watermerk. Pas nadat klanten een keuze hebben gemaakt, lever jij de foto('s) aan.

Normaal gesproken is het zo dat jij altijd over het auteursrecht beschikt van foto's die je hebt aangeleverd, tenzij je bent overeengekomen dat het copyright wordt afgekocht.

Hoe regel je een en ander? Allereerst gaat het om de afspraken die je met een klant maakt: eenmalig gebruik of 'vrij te gebruiken'. Dat kun je gewoon in je offerte vastleggen. Een e-mail heeft juridisch dezelfde status als een schriftelijke offerte. Verder kun je die afspraak nog even bekrachtigen in de factuur: xx (aantal) foto's voor eenmalig gebruik (of: inclusief afkoop copyright).
Bedenk dat als je aan het copyright vasthoudt, je algauw het verwijt van een 'kruideniersmentaliteit' naar je hoofd geslingerd krijgt en dat het bovendien erg moeilijk te controleren is of een afbeelding opnieuw door de klant wordt hergebruikt.