Wat Betekend tbs en tbr nou precies?

TBS heette vroeger TBR, inderdaad ter beschikking stelling. Tegenwoordig staat TBS voor: "ter beschikking stelling aan de Staat".

TBS is geen straf, maar behandeling. Wanneer iemand - geheel of gedeeltelijk - ontoerekeningsvatbaar is, bijvoorbeeld iemand die psychotisch is en tijdens een psychose een moord pleegt, of iemand die ernstige persoonlijkheidsproblematiek heeft met een slecht ontwikkeld geweten, dan kan het zijn dat de rechter oordeelt dat iemand verminderd toerekeningsvatbaar is. Als iemand niet toerekeningsvatbaar is, kun je hem ook niet straffen voor iets wat hij heeft gedaan. We zeggen dan immers dat het hem "niet toe te rekenen" is. Maar iemand die bijvoorbeeld door een combinatie van stoornissen er plezier in heeft om anderen pijn te doen, of iemand die regelmatig psychotisch is en daardoor gevaarlijk is met een grote kans dat hij opnieuw bijvoorbeeld een moord pleegt, dan kun je hem ook niet doodleuk vrijspreken en weer terug naar huis sturen. In die situaties wordt TBS opgelegd. Iemand gaat dan naar een TBS-instelling of soms een meer algemene psychiatrische instelling, waar hij behandeld wordt voor zijn stoornis, en waar hij dus niet de vrijheid heeft om zomaar weer naar buiten te wandelen. TBS gaat altijd om de vraag of iemand een gevaar vormt of niet, dus het kan goed zijn dat iemand die voor een moord TBS krijgt opgelegd, veel langer of zelfs levenslang vastzit, terwijl hij met een gevangenisstraf na een bepaalde tijd weer vrij zou zijn. Er wordt namelijk regelmatig beoordeeld of de TBS verlengd moet worden, en als iemand nog steeds gevaarlijk is voor de samenleving, dan zal dit ook gebeuren.

Omdat iemand in Nederland ook gedeeltelijk toerekeningsvatbaar kan zijn, komt het soms voor dat een gecombineerde straf en behandeling wordt opgelegd. Iemand begint dan vaak in de gevangenis na verloop van tijd al met een behandeling, en gaat daarna naar een TBS-kliniek. En zoals uitgelegd weet een TBS'er nooit vantevoren wanneer hij weer vrij zal komen.

Voor elke misdaad kan iemand in principe TBS krijgen, als de rechter - geadviseerd door deskundigen - van oordeel is dat iemand ontoerekeningsvatbaar is en dat de kans op herhaling groot is, dus dat iemand een gevaar is voor de samenleving. In de TBS-kliniek krijgen mensen psychiatrische behandeling, en hoe het er verder uitziet hangt er af van in hoeverre iemand beveiligd moet worden, of iemand bezoek kan en mag ontvangen, en in welke instelling en afdeling hij geplaatst is.

In 1988 werd tbr vervangen door tbs. Hiertussen bestonden een aantal belangrijke verschillen. Zo kon tbr voor elk misdrijf worden opgelegd, terwijl tbs alleen kan worden toegepast op misdrijven waarop een minimumstraf van vier jaar staat. Daarnaast kent de tbs een maximumduur van vier jaar, bij tbr was dit twee jaar.

De hedendaagse tbs
In het Nederlandse strafrecht is tbs een maatregel die de rechter op kan leggen aan de verdachte in het geval van een misdrijf waar minimaal vier jaar gevangenisstraf op staat of op specifiek genoemde delicten als stalking. De rechter moet zijn overtuigd van het feit dat de verdachte lijdt aan een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geest. Om dit vast te stellen moet een onafhankelijk onderzoek zijn gedaan en worden uitgebracht in een zogenaamde ‘Pro Justitia rapportage’. In 2008 heeft de Hoge Raad bepaald dat er geen causaal verband hoeft te zijn tussen delict en stoornis, zolang maar voldoende is vastgesteld dat er sprake is van gelijktijdigheid.

Tbs kent verschillende soorten. Allereerst is er de tbs met (dwang)verpleging. Deze vindt plaats in een tbs-instelling, aanvankelijk voor de duur van twee jaar. Na deze periode beoordeelt de rechter of de tbs-maatregel met één danwel twee jaar verlengd moet worden. Een verzoek tot verlenging moet worden onderbouwd met recent advies. Als verlenging betekent dat de totale duur meer dan zes jaar gaat bedragen, moet advies worden uitgebracht door twee onafhankelijke (gedrags)deskundigen.

Naast de tbs met (dwang)verpleging kent men tbs met voorwaarden. Deze wordt toegepast in gevallen waarbij dwangverpleging niet noodzakelijk is/lijkt om recidive te voorkomen. Hiervoor gelden voorwaarden als het niet opnieuw plegen van een delict, het meewerken aan de begeleiding door de reclassering, het gebruiken van bepaalde medicatie, etc. De tbs met voorwaarden kan voor maximaal vier jaar worden opgelegd, eventueel in combinatie met een gevangenisstraf van maximaal drie jaar.