Kan Rutte weer gekozen worden, ook al krijgt hij niet genoeg stemmen voor een zetel?

Stel dat duizend mensen op Rutte stemmen en vijftig mensen op de nummer één. Dan kan hij door middel van de voorkeursstemmen alsnog herkozen worden.

Ja, dat kan. Een partij krijgt na verkiezingen het aantal zetels dat gelijk is aan het aantal keer dat de kiesdeler door die partij is gehaald. De kiesdeler is het aantal uitgebrachte stemmen gedeeld door het aantal zetels. De behaalde zetels worden in eerste instantie aan de partij toegewezen.

De door één partij behaalde zetels worden in principe toegewezen aan de kandidaten op basis van de volgorde van die kandidaten op de kieslijst van de partij: de eerstgenoemden op die lijst krijgen de zetels.

Alleen wanneer een lager geplaatste kandidaat op basis van voorkeurstemmen een kwart van de kiesdeler haalt, krijgt hij een zetel. Dit gaat dan ten koste van de zetel van een hoger geplaatste kandidaat.

Om het allemaal wat duidelijker te maken, een voorbeeld. Voor het voorbeeld ga ik ervan uit dat Rutte geen stemmen krijgt, en anderen op de kieslijst wel. De kiesdeler is bijvoorbeeld 75.000 (11.250.000/150). Voor het gemak maak ik de uitslag van de verkiezingen heel simpel:

Rutte, de lijsttrekker, krijgt 0 stemmen.
Kandidaat 2 krijgt 15.000 stemmen.
Kandidaat 3 krijgt 15.000 stemmen.
Kandidaat 4 krijgt 15.000 stemmen.
Kandidaat 5 krijgt 15.000 stemmen.
Kandidaat 6 krijgt 15.000 stemmen.
De overige kandidaten op de lijst krijgen 0 stemmen.

Dan krijgt de partij één zetel in de kamer, want de kiesdeler is door de partij één keer gehaald (5 x 15.000 is 75.000). Geen van de kandidaten heeft op eigen kracht een zetel gehaald, want ze hebben allemaal persoonlijk minder dan 18.750 stemmen (een kwart van 75.000 stemmen) gekregen. Dat betekent dat de lijsttrekker, Rutte, in de Kamer wordt benoemd. De behaalde zetels worden immers toegekend op basis van de volgorde van de kandidaten op de kieslijst van de partij.

Zou de nummer 2 op de lijst 150.000 stemmen krijgen, en de andere kandidaten inclusief Rutte 0, dan krijgt de partij (op basis van een kiesdeler van 75.000 stemmen) twee zetels toegewezen, en zal Rutte een zetel krijgen. Deze zetels 'stromen niet naar beneden'. Wat je beschrijft in de toelichting, is dus zeker mogelijk!