Waarom is Dodenherdenking op 4 mei?

De eerste viering van bevrijdingsdag in Nederland is gehouden op 4 mei 1946. Het kabinet had weliswaar al enkele maanden na de bevrijding besloten dat de nationale feestdag voortaan moest plaatsvinden op 5 mei, „de dag der capitulatie", maar stuitte vervolgens op het bezwaar dat die dag in 1946 een zondag zou zijn. Pas in de loop van maart van dat jaar werd bekendgemaakt dat de bevrijding op zaterdag 4 mei zou worden gevierd.

De dodenherdenking werd gepland op de voorafgaande avond, 3 mei. Maar de twee minuten stilte werden in dat eerste vredesjaar in acht genomen op 4 mei om 11 uur ’s ochtends. De feestviering volgde ’s middags.

Ir. W. Schermerhorn, de eerste naoorlogse premier, wilde aanvankelijk de viering van de bevrijding combineren met de Koninginnedag, die toen nog werd gevierd op 31 augustus. De furieuze reactie van koningin Wilhelmina op dat voorstel maakte dit echter onmogelijk.

Dit is af te leiden uit de notulen van de ministerraad van 7 augustus 1945: „De Minister-President deelt mede, dat Hare Majesteit de Koningin het denkbeeld Haar verjaardag met den Nationalen Feestdag te vereenzelvigen, volstrekt afwijst. De Raad besluit dit jaar het denkbeeld een Nationalen Feestdag te vieren, te laten rusten. Te beginnen met het volgend jaar zal als Nationale Feestdag gelden de dag der capitulatie 5 Mei.”

In 1947 bleef de dodenherdenking op 3 mei staan, terwijl de bevrijdingsfeesten naar 5 mei gingen. Pas in 1948 werden 4 en 5 mei de vaste data voor dodenherdenking en bevrijding. Toen verhuisden ook de twee minuten stilte definitief naar de avond van 4 mei.