Wat is het verschil tussen moreel en moraal?

Vraag
Kunnen de woorden moraal en moreel door elkaar worden gebruikt?

Antwoord
Nee. Hoewel deze woorden in een bepaald jargon wel worden verward, raden wij aan het onderscheid tussen moraal ('zedenleer') en moreel ('zedelijke kracht', 'zelfvertrouwen', 'wil om door te zetten') in acht te nemen.

Toelichting
Moraal is in de zestiende eeuw via het Frans (morale) ontleend aan het Latijn (moralis). Aanvankelijk werd het in het Nederlands als zelfstandig naamwoord ('zedenleer', 'zedenles' e.d.) en als bijvoeglijk naamwoord ('zedelijk') gebruikt. Naast moraal is later de vorm moreel, met een gewijzigd achtervoegsel, in gebruik gekomen. Deze vorm heeft het bijvoeglijk naamwoord moraal geheel verdrongen (morele verplichting) en ook het zelfstandig naamwoord in de betekenis 'zedelijke kracht'.

In het jargon van sportverslaggevers wordt moraal wel gebruikt in dezelfde betekenis als moreel. In de woordenboeken wordt dit gebruik niet, in de taaladviesliteratuur wel afgekeurd. Aangezien moraal in deze betekenis niet algemeen is en alleen in een beperkte groepstaal voorkomt, raden wij aan de betekenissen uit elkaar te houden.

Als aanvulling op het vorige antwoord hier ook de uitleg van de Taaladviesdienst van het Genootschap Onze Taal:

Vraag:
Is moraal juist in: 'Chocolade is slecht voor de lijn maar goed voor de moraal'?

Antwoord:
Moraal is hier juist, maar het moreel kan ook. Beide woorden kunnen gebruikt worden in de betekenis 'geestelijke toestand', 'gemoedsgesteldheid'. Moraal heeft deze betekenis in het Nederlands nog niet zo lang; moreel wel. Sommige mensen gebruiken daarom liever het woord met de oudste rechten, en kiezen voor 'Chocolade is slecht voor de lijn maar goed voor het moreel.'

Moraal is in de zestiende eeuw overgenomen uit het Frans. Het werd in het Nederlands aanvankelijk gebruikt in de betekenissen 'de heersende zeden en gebruiken', 'iemands voorstelling van goed en slecht' en 'zedenles' (zoals in de moraal van het verhaal ...). In het Frans kan moral ook de betekenis 'stemming' hebben; avoir bon moral betekent 'goedgehumeurd zijn, het zien zitten'. Deze betekenis van moral is in de tweede helft van de twintigste eeuw ook uit het Frans geleend. Volgens sommigen is dit gebruik van moraal oorspronkelijk wielertaal ('Onze ploeg heeft veel moraal'). De recente woordenboeken vermelden deze nieuwere betekenis van moraal allemaal, soms met de opmerking dat het 'sporttaal' is.

Het onzijdige woord het moreel (eveneens afgeleid van het Franse moral, in de negentiende eeuw) betekent van oudsher al onder andere 'geestkracht', 'strijdlust' en 'gemoedsgesteldheid'. Moreel komt ook voor in de vaste verbindingen het moreel hooghouden ('de moed erin houden') en het moreel ondermijnen.

Sinds de achttiende eeuw komt moreel overigens ook voor als bijvoeglijk naamwoord, zoals in een moreel dilemma, een morele verplichting en morele chantage. Er bestond vroeger ook een bijvoeglijk naamwoord moraal – het Woordenboek der Nederlandsche Taal geeft een citaat uit 1699 waarin sprake is van "morale en stigtelyke overdenkingen" – maar dat raakte in onbruik in het Nederlands.

Beiden is opgedrongen en worden bepaald door de samenleving. Zelf heb je dit niet, wordt voor je bepaald