Wat zijn onze plichten die horen bij het recht op vrije meningsuiting ?

In principe heeft iedere vorm van vrijheid een beperking : ze houd namelijk op waar de vrijheid van de ander begint. Omgaan met vrijheid betekent dus een grote verantwoordelijkheid.

Helaas hebben we hier ergens een station gemist, want in Nederland (en sommige andere landen om ons heen) heeft de vrijheid goed ingang gevonden (ongebreideld liefst), maar is verantwoordelijkheid maar een vies woord en er dus een beetje van losgeraakt, hoewel ze eigenlijk onlosmakelijk bij elkaar horen.

Je bent dus voor de inperking van eender welke vrijheid, of dat nu de vrijheid van meningsuiting is, de vrijheid om te gaan en staan waar je wil, de vrijheid om muziek te luisteren, je eigen dag in te delen, helemaal afhankelijk van de beschaving van de persoon in kwestie. En helaas laat die nog wel eens te wensen over.

Vrijheid van meningsuiting is echter wel een beetje een geval apart, omdat het uiten van je mening niet direct iemand anders schaadt of beperkt in zijn of haar vrijheid. En beledigd zijn is een sterk persoonlijk gevoel waar de ander onmogelijk goed rekening mee kan houden. Het is namelijk bijna onmogelijk om nooit iets te zeggen dat een willekeurig iemand als beledigend kan opvatten, en sommige mensen hebben heele lange tenen. Ook maakt het nogal wat uit WIE het zegt, want pakweg mijn buurman heeft minder impact op de meningsvorming van de hele samenleving dan een politicus of schrijver, bijvoorbeeld. Het is bijna onmogelijk om op voorhand te bepalen wanneer de vrijheid van meningsuiting wordt misbruikt en welke straffen daarvoor moeten gelden.

Incidenteel kan het voorkomen dat iemand uitlatingen doet die een ander rechtstreeks schaadt of zou kunnen schaden. En dan kunnen er ook straffen worden opgelegd. Maar dat is maatwerk, en ligt heel gevoelig, en roept ook vaak veel maatschappelijke discussie op.

Onze plichten waar het vrijheid van meningsuiting betreft zijn dus feitelijk fatsoensnormen of burgerplichten, en die zijn niet duidelijk in de wet omschreven, en helaas ook niet meer zo diep in de samenleving verankert. Het debat daarover is niet voor niets nog altijd actueel.