Waarom heet staatssecretaris "staatssecretaris"?

Een staatssecretaris ondersteunt een Minister.
Een minister is een politieke ambtsdrager en politiek dienaar van de Staat der Nederlanden, De Staat, en geeft politieke leiding aan een Ministerie.
De staatssecretaris ondersteunt een minister bij het politiek leiden van een ministerie, vooral bij zware ministeries zijn er soms meer dan eén. Deze Secretaris heeft wel een specifiek beleidsterrein onder zijn hoede, maar de Minister blijft medeverantwoordelijk.

In het bedrijfsleven ondersteunt een Secretaris de Directeur en heeft ook een eigen werkterrein. Niet te verwarren met de taken van een secretaresse (kan ook een mannelijk persoon zijn).
Staatssecretarissen hebben geen zitting in de ministerraad. Alleen de staatssecretaris voor Europese Zaken kan de vergadering van de ministerraad te allen tijde bijwonen. De staatssecretaris kan namens de minister wel deelnemen aan ministerraadvergaderingen maar heeft geen stemrecht. Als een Minister tijdelijk is uitgeschakeld of tussentijds aftreedt wordt deze niet in alle gevallen vervangen door de staatssecretaris, dat is afhankelijk van de op dat moment geldende Besluit vervangingsregeling.
In die zin zijn zij dus geen onder- of vice-minister zoals in andere landen, bv Duitsland en Italië, vaak wel het geval is.
In Nederland kán een minister kan zich laten vervangen door zijn staatssecretaris en mag aan hem dan vertellen wat de staatssecretaris precies moet zeggen en doen. Is de minister daar niet meer toe in staat, dan wordt deze minister vervangen door een andere minister van een ander departement.
Art. 1 van het Besluit Vervangingsregeling tijdelijke afwezigheid minister.

Een staatssecretaris ondersteunt een minister bij het politiek leiden van een ministerie. De functie onderminister bestaat in Nederland niet.

Na een mislukte poging in 1937 is de functie van staatssecretaris in 1948 in de Grondwet opgenomen. Er bestonden twee motieven om deze functie naast die van de minister in het leven te roepen:
- ten eerste zou door de aanstelling van staatssecretaris overbelasting van de minister worden voorkomen.
- ten tweede werd als bijkomend voordeel gezien dat de functie van staatssecretaris een goede leerschool zou zijn voor jonge politici voor het ministerschap.

Beide motieven hebben echter geleid tot een gecompliceerde staatsrechtelijke constructie. Enerzijds moet de staatssecretaris de minister ontlasten en hem kunnen vervangen, maar anderzijds dient hij tegelijk onderschikt te blijven aan de minister als hoofd van het departement.

Intern bezien is de staatssecretaris feitelijk een onderminister. Extern treedt hij ‘als minister’ op zowel richting het parlement als naar de samenleving, maar ondergeschikt aan de minister en op diens eigen verantwoordelijkheid (op basis van artikel 42 van de grondwet).

Dat de staatssecretaris ‘als minister optreedt’ betekent dat hij/zij voor de vervulling van de hem/haar toevertrouwde taken alle relevante ministeriële bevoegdheden heeft en handelt als een minister. Het betekent tegelijkertijd niet dat de staatssecretaris tevens minister (in de functie van hoofd van het ministerie of lid ministerraad) kan zijn. De verantwoordelijkheden van de staatssecretaris doen niets af aan de bevoegdheden van de minister. Daarom is de titel ‘onderminister’ in ons staatsrecht onbekend is gebleven.

Maar het huidige takenpakket van staatssecretarissen doet inhoudelijk niet onder voor die van een minister. Juist bij het verminderen van het aantal leden van de ministerraad, zoals in 2012, neemt de omvang van de portefeuille van staatssecretarissen evenredig toe.