hoe maakten ze vroeger etsen

Door op een koperplaat schellak aan te brengen en hiervervolgens in te tekenen. Vervolgens werd er een zuur oplosgelaten die op de blanke delen invreet.

Je hebt op handvaardigheid vast wel eens een aardappelafdruk gemaakt. De techniek van zo’n aardappelafdruk lijkt een beetje op de techniek van etsen. Bij een aardappelafdruk kerf je een voorstelling in het oppervlakte van een halve aardappel.
Bij etsen kras je met een scherp voorwerp in een koperen plaat. Dat gaat grofweg zo: Je dekt een koperen plaat af met was. Dan kras je met een scherp voorwerp een tekening in de was. Twee van zulke scherpe voorwerpen zijn de burijn en de droge naald. Rembrandt gebruikt ze allebei voor z’n etsen.
Vervolgens dompel je de plaat in een bijtende stof. Daar waar de was is weg gekrast, bijt het zuur een laagje van de koperen plaat weg. De tekening staat nu in ondiepe groefjes op de plaat. De rest van de was wordt van de plaat gehaald en de plaat wordt met inkt bedekt. De inkt wordt goed in de groefjes van de tekening gewreven.
Vervolgens wordt de plaat in een bijtende stof gedompeld. Daar waar de was is weg gekrast, bijt het zuur een laagje van de koperen plaat weg. De tekening staat nu in ondiepe groefjes op de plaat.
Dan moet de tekening worden afgedrukt. Dat gebeurt in de drukkerij. De etsplaten worden inge-inkt. Overtollige inkt wordt verwijderd, zodat die alleen in de groeven achterblijft. De plaat wordt dan samen met een vel papier onder de pers doorgehaald. Het papier zuigt de inkt op uit de groefjes. De tekening staat nu op papier en wordt te drogen worden gehangen.
Hieronder zie je een burijn, en een etsplaat en bij de vraag het uiteindelijke resultaat: een zelfportret.
Maar bedenk, de koperen plaat slijt wel. Rembrandt maakt zo’n 10 à 15 afdrukken van een tekening. Sommige van zijn koperen platen bestaan nog. Maar ze zijn zo vaak opgelapt, dat je er geen mooie tekeningen meer mee kunt afdrukken.

'Hoe Vroeger?', ik denk dat het met krassen in een metalen plaat is begonnen, dan wrijf je inkt in de krassen en poetst de rest van de plaat schoon en maakt meerdere afdrukken door er papier op te drukken.

Ik denk dat de zuur en gom technieken iets minder 'vroeger' zijn.

'Etsen' wordt al eeuwen gedaan op dezelfde manier: een metalen plaat (kan koper zijn, maar ook andere materialen) wordt bedekt met een product dat zuurbestendig is (shellak, beroeten, was,...). Deze zuurbestendige laag wordt vervolgens op de gewenste plaatsen weggekrast, en de plaat gaat in een zuur. Het zuur bijt in in het blote metaal, waardoor er een groef ontstaat (hoe langer in het zuurbad, hoe dieper en meestal hoe breder de groef). De plaat wordt helemaal met inkt bedekt, die met een mof in de groefjes gewreven wordt. De overtollige inkt (dat is dus alle inkt die niet IN een groefje zit) wordt er terug afgehaald. Tenslotte wordt de plaat bedekt met een papier dat met een pers in de groefjes gedrukt wordt.
Wanneer er met een naald rechtstreeks in de plaat gekrast wordt spreekt men van een gravure. Dit geeft een heel andere soort lijn (rafeliger, omwille van de bramen), vergt meer kracht, en de garvureplaat kan minder vaak gebruikt worden dan de etsplaat.

Amadea zit in de goede richting, maar is niet volledig.

Schellak wordt alleen als bescherming aan de onderzijde van de plaat gebruikt. Het is te hard voor gebruik aan de bovenzijde, je kun er niet mooi in krassen. Dat kan wel in afdekvernis, dat is een mengsel van asfaltpoeder, bijenwas en terpentijn.
Vervolgens kras je een tekening in de vernis, waarna je de plaat in zuur legt. Na enige tijd haal je hem er weer uit, spoel je hem af en haal je met oplosmiddel de afdekvernis van de plaat.
Dan ga je de plaat inkten, dat doe je met een tampon: een soort dik, zwaar, (nep)leren kussentje op een handvat. Daarmee wrijf je de inkt diep in de groeven. Vervolgens poets de het oppervlak van de plaat schoon.

Voor het drukken heb je een etspers nodig. Het etspapier moet een tijdje in water geweekt worden, zodat het dik is van het vocht.
Leg de etsplaat op de tafel van de etspers, leg daarop het papier, dan een dikke laag vilt. Door aan een enorm wiel of enorme handels te draaien zie http://www.google.nl/url?source=imgres&ct=img&q=http://www.roco- draai je het tafelblad van de etspers onder de wals door. Dat gaat zwaar en onder grote druk. Het vochtige papier wordt in de groefjes van de etsplaat geperst waarbij het water er uit wordt geperst en het papier de inkt opneemt.
Een echte ets herken je dan ook altijd aan de "moet", dat is de rand waar de plaat in het papier is gedrukt. Bovendien zijn bij een echte ets de lijntjes te voelen als dikke ribbeltjes op het papier. Deze etstechniek hoort dan ook bij de diepdruktechnieken.

Je kunt met zuur ook grijstonen etsen door fijne harskorrels over de plaat te stuiven, vast te smelten en dan deels af te dekken met schellak. Dat afgedekte deel wordt niet door zuur ingebeten en blijft wit op de afdruk. Leg de plaat even in het zuur, eruit - lichtgrijs deel afdekken, weer in het zuur, eruit - middengrijs afdekken enz. De ruimte tussen de harskorrels bijt uit. Nadat de plaat gereinigd en geïnkt is, blijft inkt in de ruimten zitten tussen de plekken waar eerst hars zat. Dat wordt als grijze vlakken afgedrukt. Deze techniek kun je combineren met lijntechnieken.

Tenslotte: er zijn ook droge-naald-etsen, maar sommige mensen vinden dat geen ets omdat het niet met zuur wordt gemaakt. Bij een droge-naald-ets kras je met een harde burijn rechtstreeks in de zachte zinken plaat. Verschil tussen droge-naald en zuurets is dat de lijntjes bij een droge-naald veel fijner en dunner zijn dan bij zuur.