Wat is een patrijspoort?

Een raampje aanboord van een schip, denk maar aan de raampjes boven de waterlijn.

Toegevoegd na 6 minuten:
In de link de diverse modellen

Een patrijspoort is een kajuitraampje of een scheepsraampje van een zeeschip, marinevaartuig of sleepboten. Binnenvaartschepen hebben ook nog een kleinere patrijspoort, maar meestal hebben ze gewone rechthoekige schuiframen aan de roef, aan boord. Bij ruimtevaartuigen wordt veelal ook over patrijspoorten gesproken als men een raampje bedoelt.

Een ekologische wildtunnel alleen bedoeld voor de patrijs!

Een patrijspoort is een rond raampje in hutten en kajuiten. Het woord bestaat uitsluitend in het Nederlands, en dat sinds 1777. Het zou kunnen zijn ontstaan in navolging van patrijsgat: het gat waarin de stok van de stuurinrichting gestoken is. Dat zou zo genoemd kunnen zijn omdat het gelijkenis vertoonde met het achterste van een patrijs (maar dat is twijfelachtig).

In vroeger eeuwen was een batterij(s)poort de vierkante geschutspoort in de scheepswand die kon worden geopend en waardoor de loop van een kanon naar buiten werd gestoken. "De Poorten, daar door de Vuur, en Vlamspuwende Ysere en Metaale Draaken, ten Stryden werden uitgevoerd" [v.Yk]. Het woord patrijspoort dat in geen enkele andere taal voorkomt is waarschijnlijk een "recente" verbastering, want in een woordenboek uit 1775 komt het nog niet voor. We vinden wel de benaming sabord. Patrijspoorten zijn kleine ronde openslaande ramen met een rand van koper of brons, aanvankelijk (begin 19e eeuw) voorzien van patentglas dat slechts een flauw licht doorliet. Een patrijspoort kan door zijn ronde vorm, geringe afmeting en knevelsluiting enorm veel waterdruk verdragen. Zeker de exemplaren met blindeerklep die op zeeschepen gebruikt worden. De laatste jaren worden wel randen van aluminium of roestvrij staal toegepast en in de moderne jachtbouw zelfs rechthoekige vormen met kunststof rand. Van de water drukbestendigheid moet dan echter niet te veel verwacht worden. Er zijn ook patrijspoorten die niet open kunnen, de benaming hiervoor is "lichtrand". Over het algemeen is het bij zelfbouw of restauratie moeilijk om een juiste maat patrijspoort te vinden. In Amsterdam aan de Javakade 73 ligt de spits Formosa waar Petra Munneke de scepter zwaait. Haar handelsonderneming Chateauroux is gespecialiseerd in oude en nieuwe patrijspoorten. Geen vaste openingstijden, dus wel even van te voren een afspraak maken 020-4185663 of 0626-222586. Verder zijn er volgens mijn informatie slechts enkele bedrijven in Nederland die patrijspoorten op maat vervaardigen o.a. Het Anker in Schelluinen en constructiewerkplaats Van Wingerden in Vuren 0183-631555. Schip ahoi!