Kunnen stekkers balen?

Als je baalt, heb je ergens genoeg van, ben je het beu, vind je iets erg vervelend of heb je gewoon een slechte bui. Als een stekker is een versterkende toevoeging, die zelf geen echte betekenis heeft.

Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) houdt het erop dat balen als een stekker "een balorige variant op balen als een stier" is. Die stier heeft op zijn beurt niets met balen te maken. De toevoeging als een stier is volgens Van Dale overgenomen van het land hebben als een stier, een oudere zegswijze met dezelfde betekenis. Het land hebben of het land in hebben komt uit de zeemanstaal: het betekent eigenlijk 'zo gestemd zijn als een zeeman op het land' (aldus F.A. Stoett), oftewel 'ontstemd zijn, ontevreden zijn'. De stier is er waarschijnlijk in gekomen doordat men het land hebben (al dan niet opzettelijk) associeerde met het land van boeren, waar koeien en stieren op staan. (Naast het land (in) hebben als een stier is stierlijk het land (in) hebben bekend.) Omdat het veel jongere balen synoniem is met het land (in) hebben, kon ook balen als een stier ontstaan.

Maar waar komt balen dan vandaan? De bron hiervan is ergens balen tabak van hebben. Een baal tabak is een zekere hoeveelheid tabak, doorgaans een grote zak. Het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (EWN) zegt hierover:

Tabak werd vanaf de 17e eeuw overdrachtelijk gebruikt voor 'iets voortreffelijks'. Over onaangename dingen werd dan ironisch gezegd ik heb er tabak van. Om deze uitdrukking meer kracht bij te zetten gebruikte men balen tabak. Dit bleek veelzeggend genoeg om eerst tabak en later ook de rest van de uitdrukking te laten vallen: ik heb er balen tabak van > ik heb er balen van > (het is) balen. (...) Het woord balen werd vervolgens geherinterpreteerd als werkwoord (...). Het begrip balen schijnt zijn oorsprong te hebben in het leger, en dan met name het Nederlands-Indische leger van voor 1950.

Of ook ergens tabak van hebben ('ergens genoeg van hebben', 'ergens een hekel aan hebben') een verkorting is van ergens balen tabak van hebben, is niet helemaal duidelijk. Tabak zou ook uit het Frans kunnen komen, waar tabac onder andere de betekenis 'ellende' heeft, aldus F.A. Stoett. Een andere mogelijkheid is dat het een verbastering is van ergens de bak van hebben ('straf krijgen').