Hét vraag- en antwoordplatform van Nederland

Wat is het verschil tussen de woorden 'genster' en 'vonk'?

Ik (Nederlandse) wil een Vlaamse tekst leesbaar maken voor Nederlanders door de typisch Vlaamse woorden, uitdrukkingen en zinsbouw te vernederlandsen. Dat gaat goed, alleen worden in de oorspronkelijke tekst zowel de woorden genster als vonk gebruikt. Volgens mij betekent genster ook vonk, maar misschien is er een nuanceverschil of zo dat ik niet ken? Of zijn de woorden volkomen identiek en gebruikt de schrijver ze alleen als afwisseling?

Verwijderde gebruiker
10 jaar geleden
in: Taal
6.8K
SimonV
10 jaar geleden
In principe is er weinig verschil tussen beide woorden. Ik kwam wel dit nuanceverschil tegen:
Gensters bij het slijpen van een zeis gloeien nog na. Er kan brand ontstaan.
Vonken bij het hameren van een zeis (om te harden) zijn onschuldig. Deze veroorzaken geen brand. http://nl.taal.narkive.com/rL1gnjW5/in-vuur-en-vlaam-encoderen.3

Heb je meer informatie nodig om de vraag te beantwoorden? Reageer dan hier.

Het beste antwoord

Na zes jaar bij de Belgische Spoorwegen kan ik inbrengen dat mijn indruk steeds was dat het woord genster specifiek gebruikt wordt wanneer er sprake is van het wegspringen van gloeiende metaaldeeltjes als gevolg van een mechanische (be)werking.

Bij het wegspringen van (wellicht meestal veel kleinere) gloeiende deeltjes die ontstaan bij de overgang van elektrische lading spreekt men van vonken.

Dus het krachtig optrekken van een elektrische trein geeft soms lichte vonkvorming, en het rijden van een elektrische trein onder een beijzelde bovenleiding geeft felle vonkvorming.
Als je een snoer uit een stopcontact trekt kan dat vonken geven.
Vonken kunnen een explosief gasmengsel laten ontploffen.

Daarentegen springen er tijdens het krachtig afremmen van een trein met gietijzeren remblokken af en toe gensters van de remblokken af, en resulteert het blijven rijden met een zgn. remklemming in een voortdurend afspatten van gensters. Net als wanneer je met een haakse slijper iets doorslijpt: ook dat noemt men gensters.
Gensters smeulen wat langer na en kunnen gemakkelijk brand veroorzaken (en ze zijn in een explosief gasmengsel overigens even gevaarlijk als vonken).

Toegevoegd na 14 minuten:
Toevoeging 1: Ten behoeve van een Nederlands lezerspubliek zou je dus bij gensters wellicht kunnen aangeven dat die ergens van af spatten, terwijl vonken gewoon "overslaan".

Toevoeging 2: Bij zware vonkvorming van een elektrische trein kan er soms tevens van naar beneden vallende minuscule gloeiende deeltjes van met name de sleepstukken van de stroomafnemers sprake zijn; dat zijn dus ook gensters. De stroomafnemer sleept immers langs de bovenleiding en zelf zonder vonkvorming is daar ook altijd van een lichte mechanische bewerking sprake, en de stroomdraad slijt in de loop der jaren ook zachtjes.

Toegevoegd na 31 minuten:
Nuancering op toevoeging 2: Het geval van afvallende gloeiende deeltjes van de stroomafnemer van de elektrische trein is ingewikkelder: aangezien het gloeien van afvallende kooldeeltjes van de (koolstof) contactstrippen van de stroomafnemers niet zozeer door de mechanische bewerking maar vrijwel alleen door de grote elektrische stroom ontstaat, wil ik dit bij nadere overweging liever een mengvorm tussen gensters en vonken noemen.

Toegevoegd na 46 minuten:
Uit een open haard spetteren soms echt kleine brandende deeltjes hout, die je met een metalen gaas kunt tegenhouden. Ja, dan zie ik die ook als gensters: ik spreek SimonV en Poet dus niet tegen.
(Lees meer...)
10 jaar geleden
Poet
10 jaar geleden
Alles bij elkaar genomen lijkt het erop dat het gaat om kleine gloeiende deeltjes die vallen of wegspatten
Poet
10 jaar geleden
... doorgaans van metaal of uit houtvuur.
Verwijderde gebruiker
10 jaar geleden
Wat je beschrijft klinkt heel plausibel en is ook bruikbaar. Sowieso een +, maar of het ook het beste antwoord is, kan ik nog niet zeggen. Ik wacht even af of er nog meer antwoorden komen.
SimonV
10 jaar geleden
Lijkt inderdaad overeen te komen met hetgeen ik bij Reacties van de Vraag heb geplaatst. Hoewel de bron daar ook Nederlands was.
Bordensteker
10 jaar geleden
Mijn Vlaamse familie kwam gisteravond met het onderscheid dat gensters naar beneden vallen en dat vonken meer omhoog schieten. Zelf ben ik in de slotakkoorden van mijn loopbaan daar in elk geval nog flink opgeschoten! (Ondanks dat ik zelf een keer met gesmolten remblokmetaal op mijn wielen gestrand ben.)
Verwijderde gebruiker
10 jaar geleden
Zowel Poet als jij hadden een goed antwoord, maar na het lezen van jouw antwoord was het me beter duidelijk. Daarom kies is dat als beste.

Andere antwoorden (1)

Genster associeert met gnisteren ‘knarsen’, on. gnista ‘knersen’, nzw. gnissla, dial. gnist ‘knarsen’, ode. gnistre ‘kraken’ en wijst daarmee op het knetteren van de vlam.

Daarom past genster bij een vonk die uit een vuur komt waarbij een knetterend, knapperend geluid wordt gehoord. Dus een houtvuur.

Een (Vlaamse) vonk is dan eerder een vonk die van andere origine is.

Toegevoegd na 4 minuten:
Dus als je genster naar het Nederlands vertaalt zou ik ervoor zorgen dat er in dezefde alinea op de een of andere manier een associatie wordt gelegd met het geluid van het vuurtje. Bijvoorbeeld door een woord als "knapperend" te gebruiken (knapperende houtvuurtje).

Toegevoegd na 4 uur:
"De gensters vlogen uit den open haard" is volgens het Vlaams woordenboek in ieder geval een toepassing van het woord.

Toegevoegd na 4 uur:
In combinatie met het antwoord van Bordensteker lijkt het erop dat het gaat om kleine gloeiende deeltjes die vallen of wegspatten zoals uit een houtvuur of door heftige wrijving op metaal (hard remmende trein, metaal slijpen etc).

Vwb het gebruik in een Nederlandse tekst zou dan toch "vonken" de juiste vertaling zijn. Daarbij dient dan wel uit de context opgemaakt te kunnen worden dat het gaat vonken zoals hierboven bedoeld en niet om vonken die niet met zichtbare vaste deeltjes gepaard gaan, zoals door elektriciteit, vuursteen of sterretjes.
Als uit de context blijkt welke activiteit leidt tot vonkvorming dan is het duidelijk.

Toegevoegd na 5 uur:
Overigens is het woord "genster"kennelijk ook Nederlands. Het is echter niet of niet meer in gebruik. Dus als je het wel zou gebruiken dan ontstaat het beeld dat je tekst minimaal 50 jaar oud is.
(Lees meer...)
10 jaar geleden
Cryofiel
10 jaar geleden
Dus een genster is een knettervonk?
Poet
10 jaar geleden
Vanuit een vuur (kampvuur, haard, houtkachel, etc)
SimonV
10 jaar geleden
Je bron is Nederlands.
Betekent "genster" voor Vlamingen ook knettervonk?
Verwijderde gebruiker
10 jaar geleden
Jouw antwoord klinkt goed, maar ik zou het graag door een of meer Vlaamse bronnen bevestigd zien worden.
Poet
10 jaar geleden
Bron is idd niet specifiek Vlaams
Bordensteker
10 jaar geleden
Dan uit ik mij als slechts grensarbeider voor alle zekerheid het beste als "bevestigend noch ontkennend"!
Verwijderde gebruiker
10 jaar geleden
Dat genster wel bestaat in het Nederlands, maar zeer archaïsch is, was me al duidelijk. Daarom zoek ik ook naar een zo passend mogelijk alternatief.
Jouw uitgebreide antwoord is trouwens wel een + waard.

Weet jij het beter..?

Het is niet mogelijk om je eigen vraag te beantwoorden Je mag slechts 1 keer antwoord geven op een vraag Je hebt vandaag al antwoorden gegeven. Morgen mag je opnieuw maximaal antwoorden geven.

0 / 5000
Gekozen afbeelding