Woordbetekenis: meta-niveau, en wat is een eenduidige beschrijving van het voorvoegsel 'meta-'?

De oorspronkelijk oud-Griekse betekenis van het voorzetsel μετά is niet geheel af te leiden van de huidig bestaande Nederlandse woorden. Letterlijk betekent μετά (afhankelijk van de naamval die volgt) zoiets als "te midden van; overheen; navolgend." Als prefix betekende μετά vaak "verandering in plaats of toestand," denk aan μεταμόρφωσις (metamorphosis - metamorfose).

Om redenen die ik je niet gemakkelijk kan geven heeft het prefix μετά een iets andere betekenis gekregen in de meeste talen, en is het best te vertalen als "betreffende een overstijgend of voorbijgaand niveau". Metahumor is overstijgt dus het niveau van de humor zelf (humor over humor). Zo ook metafysica, wat het niveau van de eigenlijke fysica (natuurkunde) overstijgt door puur te kijken naar de fundamentele principes op filosofische basis.

Wat betreft metaniveau, ik heb ergens een analogie gevonden die met mogelijk helder maakt: Stel je wilt een auto kopen van een bepaald merk. Op één gespreksniveau is jouw ervaring met het automerk en wat andere mensen van het merk vinden enzovoort. Stel echter dat jij je de auto weer wilt verkopen over een paar jaar, en je maakt je mogelijk zorgen over wat andere mensen van het merk vinden. Zullen zij denken dat het merk betrouwbaar is en jouw tweedehandsauto kopen? Als andere mensen denken dat het merk niet betrouwbaar is zul je de auto niet kunnen verkopen, mocht je dat op een gegeven moment willen. Dit alles zou een reden kunnen zijn om geen auto te kopen die jij goed vind, maar die andere mensen wel goed vinden zodat jij later een goede prijs voor de gebruikte auto kunt vragen. Al dit denken over hoe andere mensen denken gebeurt op een metaniveau, in reactie op het automerk.