Waar komt het woord 'waard' vandaan?

waard 2 zn. ‘kastelein’
Mnl. wert ‘gastheer’ [1240; Bern.], wert, wart, weert, waert ‘herbergier’ in ende hi den weert siin ghelaghe ontdroeghe ‘en als hij de waard zijn gelag niet zou betalen’ [1276-1300; VMNW], jan die waerd [1285; CG I].
Ontwikkeld uit mnl. wert (verbogen vorm werde) met rekking en verandering van de klinker voor r + dentaal als in → haard.
Os. werd (mnd. wert, vanwaar door ontlening nzw. värd); ohd. wirt (nhd. Wirt); ofri. -werda (nfri. weard); got. wairdus; alle ‘heer des huizes, gastheer’, < pgm. *werdu-.
Herkomst onduidelijk. Het woord kan verwant zijn met on. verðr ‘maaltijd’ (nno. verd; nzw. nattvard ‘avondmaal’) < pgm. *werdu- (of *wertu-). Voor de West-Germaanse en Gotische woorden moet men dan een overgangsbetekenis ‘maaltijdverschaffer’ o.i.d. aannemen. Mogelijk zijn beide woorden met ablaut afgeleid van de wortel *war- ‘verzorgen, behoeden’ van → waarnemen (Bjorvand/Lindeman).
Buiten het Germaans kan pgm. *werdu- verwant zijn met het eerste lid van Oudiers ferthigis ‘gastheer’ < Proto-Keltisch *wertikassu- (Kluge).

De herkomst is dus onduidelijk, in de bron staan verschillende bronnen samengevoegd over de herkomst.

De oorsprong ervan is onzeker. Het zou kunnen samenhangen met het werkwoord waarnemen: acht slaan, zorgdragen. Iemand die voor huisgenoten en gasten zorgt. De Duitse woorden Wirt en Wirtschaft duiden ook in die richting. In het Middelnederlands was dat laatste woord oorspronkelijk 'werscap', en dat betekende: gastmaal. Zodoende dat een waar(d)shuis een plaats was om spijs en drank te verkrijgen.