Hoe komt een pimpelmees aan zijn naam?

Question

Pimpelen is stevig drinken, als je stevig drinkt word je pimpelpaars. Maar waarom heet een pimpelmees pimpelmees? Ik kan mij niet voorstellen dat het een mees is die aan de drank is, en paars is het vogeltje ook niet.

rose · Accepted Answer

Volgens het etymologisch woordenboek is het eerste deel pimpel van pimpelmeesje waarschijnlijk afgeleid van het Zuid-Nederlandse 'pepel' en 'pumpel', wat vlinder betekent. (Vlindermeesje). Voor de veronderstelde oorspronkelijke betekenis van pimpel als klein voorwerp spreekt te weinig.

"Samenstelling van pimpelmees met een onduidelijk eerste lid. Mogelijk ontleend aan het iets eerder geattesteerde Nederduits Pimpelmeise. De pimpelmees is een relatief kleine mezensoort. Voor het eerste lid veronderstelt men daarom wel een oorspr. betekenis ‘klein voorwerp’, of bijvoeglijk ‘klein, teer’, op grond van het zn. vnnl. pimpeltje ‘klein glaasje’. Een simplex met de betekenis ‘klein (voorwerp)’ is echter niet geattesteerd. Pimpeltje ‘klein glaasje’ is bovendien een eeuw later geattesteerd dan de vogelnaam en zou om die reden als expressief woord rechtstreeks naar de vogel genoemd kunnen zijn. De vogel heeft zijn naam dan wrsch. te danken aan een gewestelijke nevenvorm (Leuven, Antwerpse Kempen) pimpel van Zuid-Nederlands pepel, pumpel ‘vlinder’, een vroeg leenwoord uit Latijn pāpiliō ‘vlinder’. Vergelijk West-Vlaams pimpaljoentje ‘lieveheersbeestje’ "

bamibal · Answer

Volgens het WNT kan het eerste deel samenhangen met een Noordduits woord pimpeln (zwak zijn) en pimpelig (teer van gezondheid), waarbij ook aan een Engels woord pimping, pimpy (klein, zwak) kan worden gedacht. Van der Sijs vraagt zich af of het ook met pimpelpaars (dus blauw) kan samenhangen. Ze twijfelt omdat pimpelmees eerder is aangetroffen dan pimpelpaars. Verder oppert ze de mogelijkheid dat pimpel (ook) een klanknabootsende vorm is.

 · Answer

Herkomst naam
 
De Zweedse natuuronderzoeker Linnaeus (1707–1778) is schrijver van het boekwerk Systema Naturae. Hierin is vastgelegd wat de naam van de vogel is. Voor de pimpelmees is de naam in 1758 vastgesteld.

 · Answer

Mijn idee is dat pimpelmees een klanknabootsing is. Verklaringen vanuit 'blauw', en ook andere, waren altijd onvoldoende te onderbouwen. In 1938 schreef Jac. P. Thijsse in 'Vogelzang': "De pimpelmees heeft een echt liedje: 'Pim-im-im-im-im-im". Hij zag geen verband met de naam, dacht dat pimpel met blauw te maken had, maar uit dat pim-im komt waarschijnlijk de naam. Men noemt het liedje wel 'een tinkelend belletje'. Te vergelijken valt met Duits pimpeln. Dat werkwoord betekende van alles, maar volgens het woordenboek van Grimm eigenlijk "wie eine schelle fortwährend klingen", als een klokje voortdurend luiden. Dit zou kunnen inhouden dat de naam uit het Duits kwam, zoals méér Nederlandse vogelnamen, en dat wordt ondersteund door het volgende: de oudst opgetekende vorm is pimpelmeyß, aan de Rijn in Westfalen, in 1544 opgetekend door Longolius. De naam zal dan van de Rijn zijn komen afzakken.

Hoe komt een pimpelmees aan zijn naam?

Het beste antwoord

Andere antwoorden (3)

Bekijk alle vragen in deze categorieën: