wat zijn hagenpreken eigelijk?

Hagepreken (ook wel graspreken genoemd) zijn openbare predikaties van Protestanten (gereformeerden) in het vrije veld, vaak in de nabijheid van heggen. Speciaal in het jaar 1565/1566 - de Katholieke overheid stond machteloos.
De Protestanten wierpen hiermee alle geheimhouding van hun godsdienst af. Duizenden mensen stroomden toe.
De eerste hagepreken waren in juni 1566 in Antwerpen en Oudenaarde. In juli 1566 in Hoorn, Haarlem en Amsterdam.
Bron: Winkler Prins encyclopedie.
Aan de oorsprong van de hagenpreken staat de kerkhervorming (Reformatie); de van de rooms-katholieke kerk afgescheiden christenen. In 1566 komt het tot de stichting van een Lutherse Kerk in de Nederlanden: op 2 september in Antwerpen waar veel Duitse kooplieden verbleven.
In juni van dat jaar werden In Antwerpen en in Oudenaarde al hagenpreken gehouden door Herman Moded. In juli volgden hagenpreken in Hoorn, Haarlem en Amsterdam door Jan Arentsz. Het waren vredelievende bijeenkomsten onder psalmgezang. Toen landvoogdes Margaretha van Parma plakkaten tegen de hagenpreken uitvaardigde, kwam men gewapend ter preek.
In 1567 ontstond een conflict tussen de Lutheranen (aanhangers van Luther) tegenoven de Calvinisten (aanhangers van Calvijn), omdat de Calvinisten zich weerbaarder tegenover het gezag opstelden dan de Lutheranen. Veel Lutheranen uit de zuidelijke Nederlanden vluchtten naar het noorden, vooral naar Amsterdam. Tussen Lutheranen en Calvinisten is het eeuwenlang niet meer goedgekomen.
Bron: Welke Kerk is dat? door dr. R.M. Nepveu. Uitg. Z&K, Ede/Antwerpen.

Een hagenpreek is een prediking in de buitenlucht. Wanneer deze term gebruikt wordt gaat het meestal om de godsdienstige bijeenkomsten die in de begintijd van de reformatie door calvinisten georganiseerd werden. Tijdens hagenpreken zetten de gelovigen zich af tegen de katholieke leer en riep men op tot een zuivering van de kerk.
Als eerste hagenpreek in de Noordelijke Nederlanden wordt soms 30 juni 1566 genoemd. Tijdens deze bijeenkomst richtte schoenmaker en prediker Adriaan Jeroensz Obryg bij Slobberduin, op het Zeeuwse eiland Walcheren, het woord tot zo’n driehonderd gelovigen.
Tegen hagenpredikers werd streng opgetreden. Predikers liepen het risico opgehangen te worden en konden al hun bezittingen verliezen. Ook toehoorders waren niet veilig en liepen de kans verbannen te worden. Het werd bovendien interessant gemaakt om hagenpredikers te verraden. De opbrengst van hun in beslag genomen goederen kwam namelijk bij de aangevers terecht.
Veel hagenpreken trokken, ondanks het feit dat ze snel georganiseerd moesten worden, vaak grote aantallen bezoekers, soms zelfs enkele duizenden. Sommigen bezochten de preken uit overtuiging, anderen uit nieuwsgierigheid. Tijdens de oplopen ging het de aanwezigen echter niet altijd alleen om het geloof of de geloofsvervolgingen. Ook andere ongenoegens kwamen naar boven, zoals de slechte economische omstandigheden. Als gevolg van misoogsten waren de prijzen voor de eerste levensbehoeften in deze jaren bijvoorbeeld flink gestegen.
Ook na de Afscheiding in 1834, waarbij veel gereformeerden de Nederlandse Hervormde Kerk verlieten en eigen gemeenten oprichtten, werden er verschillende predikingen in de open lucht gehouden die werden aangemerkt als hagenpreken.