Wanneer in Nederland begon de democratie voor het eerst?

In 1798 komt de 1e grondwet van ons land tot stand: in de Staatsregeling  hierin worden veel vrijheden voor de eerste keer vastgelegd.
Maar er was pas sprake van democratie als in 1917 het algemeen mannenkiesrecht wordt ingevoerd en in 1919 krijgen ook vrouwen kiesrecht. Vanaf dan af aan kan gesproken worden van een democratisch land.

De eerste aanzet daartoe was in 1868. Toen weigerde het parlement om met de minister samen te werken die de koning goed vond. Na veel geharrewar trok de koning aan het lange eind en werd de minister ontslagen. Tot dan toe gold volgens de grondwet dat de koning onschendbaar was en de ministers verantwoordelijk.
De koning probeerde altijd zijn macht te behouden, ten koste van de ministers en het parlement en dat lukte toen niet meer.
Vanaf dat jaar mengde de koning zich dus niet meer in parlementaire/ministriële zaken. Daarmee werden we een constitutionele parlementaire monarchie, we waren echter nog geen democratie....

Een democratie wil zeggen dat het volk regeert en kiesrecht was toen nog beperkt tot een uitgelezen groepje. Alleen die Nederlanders die toen een bepaald bedrag aan belasting betaalden hadden kiesrecht, censuskiesrecht of belastingkiesrecht genoemd. Pas in 1922 was Nederland een echte democratie. In dat jaar had iedere Nederlander boven de 18 het recht om te stemmen.

Democratie is een ingewikkeld begrip, want men kan er uiteenlopende zaken onder verstaan, en de ene democratie kan ´democratischer´ zijn dan de andere.
Democratie ontstond in Nederland ten tijde van de Bataafse Republiek, die in 1795 in het leven werd geroepen. In maart 1796 kwam de democratisch (door het volk) verkozen Nationale Vergadering - het eerste Nederlandse parlement- voor het eerst bijeen. De belangrijkste taak van dit parlement was het ontwerpen van een grondwet, waarin de belangrijkste wetten en regels overzichtelijk en in heldere taal moesten worden opgetekend, waarin duidelijk moest worden vastgelegd dat iedereen in Nederland gelijk was en dat alle politieke macht uit het volk voortkwam. Het ontwerpen van deze grondwet leidden tot ingewikkelde filosofische en praktische discussies over de vorm en inrichting van het politieke systeem. Pas na een staatsgreep op 22 januari 1798 lukte het om een grondwetsontwerp te voltooien dat later in een referendum door het stemgerechtigde deel van de bevolking werd goedgekeurd. De Staatsregeling voor het Bataafse volk uit 1798 maakte van Nederland formeel een democratie. Stemrecht werd toebedeeld aan alle mannelijke burgers van 18 jaar of ouder, die geboren en woonachtig waren in de Repulbiek, in hun eigen inkomen voorzagen en Nederlands konden lezen en schrijven. Ook moesten zij een eed afleggen tegen het stadhouderlijk bestuur, federalisme, aristocratie en "regeeringloosheid". Daarnaast garandeerde deze grondwet o.a. de vrijheid van drukpers en de scheiding tussen kerk en staat.
Belangrijke onderdelen van deze democratie werden al in 1801 teruggedraaid, een nieuwe grondwet verscherpte de eisen om stemgerechtigd te zijn en schreef voor dat het parlement nog maar enkele maanden per jaar bijeen kwam. Tijdens het ontstaan van het Koninkrijk der (Verenigde) Nederlanden in de jaren 1813-1815 werd de soevereinteit overgedragen aan Willem I. Democratie werd pas langzaam en gaandeweg opnieuw ingevoerd; in 1848 ontstond het censuskiesrecht, waarbij mannelijke burgers met een zeker vermogen en/of inkomen het kiesrecht kregen. Nederland werd zo weer een parlementaire democratie. Eerst in 1868 en later in 1917 werd dit stemrecht uitgebreid tot algemeen kiesrecht. Dit proces werd voltooid in 1919, toen ook vrouwen kiesrecht kregen.