hoe konden ze vroeger de tijd bepalen zonder kalender?

stand van de zon, zonnewijzer, volle manen, korte en lange dagen zijn de eerste dingen die in mij opkomen.

Heel vroeger was het niet nodig om de tijd te kennen. Je hoefde geen trein te halen en je kon niet telefonisch iemand aan de andere kant van het land vragen om over 3 wk te komen logeren.

Voor sommige dingen gebruikten ze de seizoenen (zaaien en oogsten), voor andere dingen waar de zon opkwam tov de boom die je ziet als je voor je hutje staat (in de zomer komt de zon veel oostelijker op dan in de winter). Verder de hoogte van de zon (midden van de dag) en wanneer de zon onderging: tijd om te slapen.

De maan kon je gebruiken om een periode van ongeveer 28/29 dagen te bepalen en delen daarvan: ik kom bij nieuwe maan je helpen.

De kalender is uitgevonden door de mens. Je kunt er vanuit gaan dat dat gebeurde toen daartoe een noodzaak werd gevoeld en men vond dat het persoonlijke leven en de samenleving beter georganiseerd konden worden als er een systeem was waarin de tijd kon worden gemeten.
Voordat de kalender er was, was ie dus niet nodig en konden mensen met de stand van de maan / zon / planeten en de omstandigheden van de seizoenen prima uit de voeten voor hun landbouw, veeteelt, jacht, sociale leven en dergelijke. De gemeenschappen waarin mensen leefden waren klein, en de middelen van bestaan waren in de directe omgeving, dus het dagelijks leven werd heel anders geregisseerd dan nu.
Hoe ingewikkelder het leven werd (elke woensdag is er markt drie dorpen verderop, waar ik mijn dierenhuiden aan jou verkoop terwijl jij mij je gedroogde vis verkoopt en we bij een derde persoon het fruit kopen dat hij overhoudt van zijn oogst), hoe meer onpersoonlijke regie eraan te pas kwam, zoals afspraken over de tijd.