Bestond er een scheiding van kerk en staat in Europa in de tijd van de monniken en ridders?

Nee, er was in die tijd geen scheiding tussen kerk en staat. Er bestond geen godsdienstvrijheid, maar er werd van hogerhand beslist wat de staatsgodsdienst was.

Het edict Cunctos populos (ook wel Edict van Thessaloniki genoemd) werd in Thessaloniki afgekondigd op 27 februari 380. Het maakte een einde aan de godsdienstvrijheid die in de vierde eeuw geheerst had en geldt als een belangrijke stap om van het (katholieke) christendom een staatsreligie te maken.

Het edict richt zich in de eerste plaats tot de bevolking van de stad Constantinopel, maar was voor het gehele rijk bedoeld. Voorop stond een politiek doel: de eenheid van het rijk te versterken. Enig overleg met kerkelijke en theologische vertegenwoordigers vooraf was er niet. Het jaar na zijn afkondiging werd het edict aangevuld met bepalingen tegen ketters.

Het Rooms-Alexandrijnse geloof in de drieënigheid van God werd tot verplichte staatsreligie verheven en al wat daarvan afweek werd tot ketterij verklaard met alle gevolgen van dien. Niet alle strafmaatregelen werden onmiddellijk uitgevoerd. Eerst volgde verbanning en kerksluiting. De eerste tenuitvoerlegging van de doodstraf vond in 385 in Trier plaats.

Met dit edict opende ook de Codex Justinianus uit 532. Het edict werd nooit meer opgegeven en het vormde zelfs de rechtgrondslag voor de in de 13e eeuw in het leven geroepen Inquisitie.

De Codex Justinianus heeft rechtstreeks en onafgebroken gegolden tot 1946 in verschillende staten en landen welke voorheen behoorden tot het Oost-Romeinse Rijk.

De uitwerking zie je ook terug in later tijd, in de Godsdienstvrede van Augsburg van 1555. De landsvorst moest beslissen over de vraag of de katholieke dan wel de lutherse godsdienst in zijn gebied de heersende zou zijn. De onderdanen bezaten alleen het recht om desgewenst ongemoeid, zij het met verlies van hun onroerend goed, het land te verlaten en zich elders te vestigen.