Wat betekent de tekst van het Wilhelmus?

Op deze site worden van het eerste en zesde couplet de betekenis gegeven, omdat deze het meest gezongen worden en algemene literaire informatie geven:

Couplet 1
Wilhelmus van Nassauwe
ben ik van Duitse bloed
den vaderland getrouwe
blijf ik tot in den dood
een Prinse van Oranje
ben ik, vrij onverveerd
de Koning van Hispanje
heb ik altijd geëerd

Betekenis:
Nu: Nassau vroeger: Nassou
Duytschen, Dietsen, Nederdietsen
Trouw aan het geboorteland/streek
vrij: onbelemmerd
onverveert: zonder vrees

Couplet 2
Mijn schild ende betrouwen
zijt gij, o God mijn Heer,
Op U zo wil ik bouwen,
Verlaat mij nimmermeer.
Dat ik doch vroom mag blijven,
uw dienaar t'aller stond,
de tirannie verdrijven
die mij mijn hart doorwondt.

Betekenis:
letterlijk: schild figuurlijk: beschermer
op wie ik vertrouw
op elke tijd, altijd
wrede, gemene regering
verscheurt

Het bekendste geuzenlied vandaag is het Wilhelmus.


De geuzenliederen uit de tachtigjarige oorlog
Titelblad van het Nieuw Geuzenliedboek (ex. KB), 1581In de 16e eeuw voerde het calvinistische noorden de Tachtigjarige Oorlog tegen het katholieke Spanje. De opstandige edelen in de Nederlanden en hun medestanders noemden zich geuzen (zie daar). In de volkscultuur ontstonden liederen die de historische ontwikkelingen schetsten. Tevens hadden ze een troostende of klagende inhoud, verheerlijkten de heldendaden der geuzen, hadden soms een meer geestelijke inspiratie, of dienden om de tegenpartij te beschimpen of bespotten.

Ze waren geënt op oude en populaire melodieën en werden in het begin gedrukt op losse vellen die goedkoop aan de man werden gebracht. Geheime drukpersen, veelal uit de noordelijke steden zoals Amsterdam, Den Haag, Utrecht, Haarlem werden hiervoor gebruikt.

Enkele dichters van geuzenliederen zijn bekend: Arent Dircksz. Vos, pastoor in De Lier; Joris Sylvanis, predikant te Antwerpen; Jan Cooman van Delft; Pieter Sterlinckx van Heenvliet; Willem van Haecht; Laurens Jacobsz.

Ik heb ook nog iets over het Wilhelmus zelf gevonden, maar dat werd te veel om te copieren, dus ik heb maar een link toegevoegd

Om het hele Wilhelmus te behandelen, voert te ver, maar het eerste couplet:

Wilhelmus van Nassau - Willem van Nassau, prins van Oranje, de naam van degene die zogenaamd zijn verhaal vertelt; niet de echte verteller, want dat is een onbekende dichter

Ben ik van Duytschen bloed - Geboren in Nassau, het Dietssprekende gedeelte; Duitsland bestond nog niet

Den vaderland getrouwe - Willem blijft de Nederlanden trouw

Blijf ik tot in den dood - trouw, al moet de dood er op volgen (de tekst rijmt hier niet, net als op één andere plek in het hele Wilhelmus. Vaak zingen mensen hier 'doet', omdat ze denken dat dat het verouderde woord voor 'dood' is

Een prinsen van Oranje - Willem is prins van Oranje

Ben ik vrij onverveerd - Willem is ongebonden en gerechtigd een oorlog te beginnen tegen de Spaanse Koning, iets dat alleen prinsen, koningen e.d. mochten

Den Koning van Hispanjen - De Spaanse Koning, de heerser over de Nederlanden in die tijd, 16de eeuw

Heb ik altijd geëerd - Omdat de mensen er vanuit gingen dat God hen de koning had gegeven (bij de gratie Gods) was het belangrijk om God te laten zien dat Hij niet de verkeerde Koning had gegeven; de Koning wordt nog wel geëerd, alleen zijn tirannieke regeerstijl wordt afgewezen.

Wil je de andere 14 coupletten ook nog weten? :P

Het Wilhelmus heeft trouwens een soort opbouw, ruwweg gezegd, de eerste 6 coupletten handelen meer over Willem zelf, dan 3 coupletten die ingaan op de relatie met God en de laatste coupletten de strijd.

Er schuilt veel in het Wilhelmus en is geschreven als rechtvaardiging van de strijd tegen de Spaanse Koning die de bewoners van de Nederlanden geen godsdienstvrijheid wilden geven. Mooi is het laatste couplet waar gespeeld wordt met het woord 'Koning' en 'Majesteit' waar feitelijk op God gedoeld wordt.

Het Wilhelmus is het Nederlandse volkslied. Het is inhoudelijk geschreven als een lied dat Willem van Oranje gezongen zou kunnen hebben, alhoewel er geen enkel bewijs is dat hij het daadwerkelijk gezongen heeft.
Het Wilhelmus weerspiegelt Willem van Oranjes tweestrijd inzake de opstand in de Nederlanden. Enerzijds probeert hij trouw te zijn aan de Spaanse koning, anderzijds is hij boven alles trouw aan het Nederlandse volk.
Het was dus eigenlijk een spotlied over zijn tweestrijd.

Het Wilhelmus is een geuzenlied en de meeste teksten van geuzenliederen waren anoniem, omdat op het maken van opstandige liederen destijds de doodstraf stond. Het lied zelf wordt niettemin vaak toegeschreven aan Filips van Marnix van Sint-Aldegonde, maar concrete bronnen hiervoor ontbreken.
De oudste aanwijsbare vermelding van het lied dateert uit de periode van het beleg van Haarlem en Dekker-Schwichow vermoedt dat het is ontstaan in december 1572.[1]
Er is ook een theorie dat het Wilhelmus oorspronkelijk in het Duits geschreven zou zijn door vluchtelingen uit de Nederlanden, die met dit lied Duitse vorsten voor de Nederlandse zaak probeerden te winnen. Ook wordt Coornhert wel als auteur genoemd. Volgens een andere theorie is de tekst door een onbekend gebleven dichter geschreven en daarna door Marnix bewerkt. Wat betreft de datum staat wel vast dat de tekst geschreven is na mei 1568, omdat de tocht langs de Maas in het lied vermeld wordt, en waarschijnlijk vóór april 1572, omdat de verovering van Den Briel niet bekend lijkt in het lied. Volgens een theorie werd het geschreven tijdens het beleg van Haarlem, dus tussen 7 december en 31 december 1572.

Wellicht een interessante aanvulling: als je de eerste letters van de coupletten leest, staat er "Willem van Nassov".
NoordHollands Dagblad van 23 februari 2008: volgens de Duitse historica Gudrun Dekker-Schwichow staat "definitief" vast dat Marnix van Sint Aldegonde het Wilhelmus heeft geschreven tussen 7 en 31 december 1572 te Haarlem, ten tijde van het beleg door de Spanjaarden.