Hoe kan ik zien *waarom* mijn foto onscherp is geworden?

Tenzij... er een foutje in de camera zit. Of... de lens van nature onscherp is bij bepaalde diafragma's. Of... misschien zijn er nog meer mogelijke foutoorzaken. Dat is dus wat ik bedoel: kun je aan een foto zien of ik inderdaad heb staan wiebelen tijdens het fotograferen, of dat de autofocus net voor of net achter het onderwerp scherpstelt, of dat de lens onscherp is, of ... enzovoort. Kun je dat ontdekken door de foto goed te bekijken en zo bepaalde aanwijzingen op te sporen?

Cryofiel, door je reactie begrijp ik je vraag pas goed! Je wil aan de foto zèlf kunnen zien wat er beter had kunnen worden gedaan voor een beter resultaat. Ik had begrepen dat je bij een overzicht van kenmerken van het digitale bestand van de foto (dus de eigenschappen van het digitale bestand) iets wilde kunnen terugzien, waarmee werd aangegeven wat er niet goed was gegaan bij het fotograferen. Overigens vind ik de foto's uit je vraag helemaal niet slecht, maar dit zeg ik als amateur op fotografiegebied. Ik zou deze twee foto's persoonlijk niet "weggooien"!

Ik denk dat er maar weinig mensen zijn, die vinden dat je foto's onscherp zijn. En mocht het een troost zijn: soms hebben onscherpe foto's ook een zekere charme.

Dat laatste klopt natuurlijk. Maar toch... ik heb ook wel haarscherpe foto's gemaakt. Daarom vraag ik me af waar het aan ligt. Onscherpe foto's zijn prima, maar dan wil ik het wel zelf in de hand hebben. Of, als ik het niet kan beïnvloeden, in ieder geval vooraf weten of een foto wel of niet haarscherp zou worden.

Spotmeting ken ik natuurlijk wel - maar dat heeft betrekking op de belichting, niet op de scherpstelling. De belichting van mijn foto's is goed - dat zag ik direct na het afdrukken aan het histogram op mijn camera. Maar al zou de belichting niet goed zijn, dan nog had de foto scherp moeten zijn. Ook een onder- of overbelichte foto kan haarscherp zijn.

Met flits (2e foto) had haar hoofd meer licht gevangen, ipv haar borsten nu het meeste licht hebben. Wat natuurlijk ook deels komt door de witte jurk. Ik heb even de vrijheid genomen om het beeld in photoshop te bewerken. Ik vond het beeld ook niet helder en ik miste iets. Uit histogram was ook nagenoeg geen wit in het beeld, dus inderdaad miste ik de helderheid.
Wat ik heb gedaan is alleen de bovenkant van de vrouw inclusief het altaar iets lichter gemaakt en meer wit in gedaan. Dus in levels het wit naar binnen getrokken en het grijs is naar links.
Met een masker de buitenste delen zwart gemaakt om die niet mee te nemen en onder de altaar, wel iets meegenomen.
Ook heb ik verscherpt. Daarmee komt de ruis duidelijker naar voren, maar de scherpte komt ook terug. Keuze tussen ruis of onscherpte heb ik voor de ruis/scherpte gekozen.

Als tip kan je (misschien nogmaals) bepalen wat je maximale acceptabele iso waarde is. Ook rekening houdend met niet alleen ruis, maar ook met de scherpte en details die nog zichtbaar blijven. Soms is scherpte niet het belangrijkste. Maar met huwelijksfoto's is dat natuurlijk wel erg belangrijk.
Vind je beiden belangrijk (dus ruis EN scherpte), dan mag je niet voorbij de uitkomst van je test. Weet dat absolute scherpte altijd komt bij de laagste iso, diafragma op in het midden van het bereik van je lens. Evenals de beste brandpuntsafstand. Met flitsen (voor extra bevriezing).
Het midden van het beeld is altijd het scherpste deel van de lens. Hoe beter de lens, hoe meer de scherpte ook buiten het midden ligt. Absolute scherpte is zeker nodig bij macro fotografie en portret fotografie, wanneer je scherpte op het oog kunt zien. Dat geldt ook voor dieren fotografie.
Of sport fotografie, wanneer je de zweetdruppels wilt en kunt zien. Voor reportage fotografie is super scherpte niet echt nodig. --- Ook dit onderwerp hoort bij het leren van je materiaal en camera. Weet je de grenzen, dan kan je dit gebruiken of overschrijden.
Dus bepaal vanaf welke iso je ruis gaat zien.
Vanaf welke iso je detail verlies krijg.
Tot welke iso je maximaal mag/wilt gaan voor acceptabele ruis.
Tot welke iso je maximaal mag/wilt gaan voor acceptabele scherpte.
Maar ook welk soort foto's je mag/wilt maken voor de maximale waarden. Ik wil ermee zeggen, dat wanneer je op de maximale moet zitten (vanwege omstandigheden), dat je kunt overstappen naar een andere stijl van fotograferen. Een stijl waarin ruis/scherpte niet super belangrijk is. Dus meer reportage achtig, of waarin je creatieve bewegingsonscherpte in het beeld plaatst.
Het 1e beeld had je misschien mee te kunnen trekken.
Het 2e beeld (vanaf statief) had je kunt inzoomen terwijl je afdrukt.
Als je bewust beweging toevoegd in het beeld, lijkt het scherpe al vaak scherper dan het is.
Doorbelichten en Flitsen op het achterste gordijn is ook leuk.

Wow, wat een uitleg.
+1 :)

Bedankt voor je uitgebreide en heldere uitleg! Ik had er inderdaad niet bij stilgestaan dat een hoge ISO automatisch meer onscherpte betekent. Aan de andere kant: ik was in een kathedraal toen er toevallig een bruiloft plaatsvond. Ik kon dus niet gaan staan waar ik wilde (het had wel gekund, maar dan had ik mijzelf opgedrongen, en ik vond dat ik mezelf, tourist zijnde, op de achtergrond moest houden). Flitsen wilde ik om die reden ook niet. Ik moest het daarom doen met het ter plekke beschikbare licht. Ik zie wat je hebt gedaan met het histogram. Vraagje over het donkerder schieten en dan 'pushen': dat is, neem ik aan, alleen bedoeld om de ISO te kunnen verlagen, toch? Zodat je minder ISO-ruis hebt. Er is namelijk een beweging ETTR, Expose To The Right, die zegt dat je moet overbelichten, en wel zo ver dat het histogram aan de rechterkant net niet clipt. In de nabewerking kun je de foto dan weer donkerder maken. Het voordeel is, volgens de ETTR-aanhangers, dat je zo de ruis onderdrukt. Hun redenatie is dat je bijvoorbeeld een ruis hebt van 1 bit. Ik schiet raw op 14 bit. 14 bit, dat zijn digitale waardes van 0 t/m 16383. Als ik (te) donker schiet, en het helderste niveau in mijn foto een waarde van 100 heeft, heb ik twee problemen. Ten eerste wordt het hele belichtingsbereik (van zwart tot het helderste deel) in de niveaus van 0 t/m 100 geperst. Slechts 101 verschillende niveaus dus. Ten tweede is de ruis 1% van de maximale helderheidswaarde van de foto. Als ik in de nabewerking de foto helderder maak, houd ik nog steeds die schamele 101 helderheidsniveaus. En de ruis wordt ook versterkt, dus die blijft 1%. Vergelijk dat met ETTR, waarbij het helderste niveau bijvoorbeeld 16000 is. De ruis is nog steeds 1 bit, maar dat is nu slechts 0,006%, en dat blijft zo als ik in de nabewerking de foto wat donkerder maak om de overbelichting eruit te halen. En ik heb nu maar liefst 16001 helderheidsniveaus, in plaats van de 101 niveaus die ik bij mijn te donkere foto had. Kortom: ik begrijp jouw idee om te donker te schieten omdat je dan een lagere ISO kunt gebruiken. En ik begrijp het idee van ETTR om een ruisvrije foto met veel helderheidsinformatie te krijgen. Alleen spreken beide ideeën elkaar tegen...

Ook bedankt voor de tips in je tweede reactie. Ik ben inderdaad aan het leren. Mijn camera beter leren kennen. Niet meer "een kiekje" maken, maar weten wat ik doe. Maar dat is wel een heel proces. Waarbij ik jouw hulp zeer waardeer!

Hoi Cryo, Ik beantwoord graag jou antwoorden, omdat ze verder gaan dan anders, en jij dit kunt hebben. Ik vind het leuk om de diepte in te gaan. Maar ik denk dat jij nu een beetje te diep voor mij bent. Want ik snap niets van je cijfers en je berekeningen. Ik kan je dus alleen vertellen wat IK weet van Expose to the right.
Dat is namelijk (in mijn optiek) niet om de ruis te elimineren, maar om zoveel mogelijk detail uit de foto te kunnen halen. Voor situaties waarin het contrast te hoog is voor de foto en je dus keuzes moet maken hoe je de belichting wilt hebben. Deze zin die je schrijft zit een tegenstelling: "Er is namelijk een beweging ETTR, Expose To The Right, die zegt dat je moet overbelichten, en wel zo ver dat het histogram aan de rechterkant net niet clipt. "
Namelijk het is NIET overbelichten, want de histogram clipt niet rechts. Want als je namelijk wel overbelicht, dat het wit niet meer doortekenend is, dan heb je een probleem.
Vanuit RAW (en dus zeker met JPG), is wit wat niet meer doortekenend is, nagenoeg niet meer terug te halen. (dus wel rechts van het histogram geclipt).
Terwijl zwart, wat links helemaal geclipt is, en niet meer doortekenend, de details nog erg ver is terug te halen. Zeker 4-5 stops zit er nog qua informatie in.
Het nadeel is, wanneer je die informatie terug wilt halen, je ook de ruis zult versterken. Maar het is nog wel terug te halen. Bij WIT absoluut niet meer. Hooguit 1 stop, wanneer je met RAW schiet. Het is mij helemaal niet bekend dat ETTR wordt toegepast, om ruis te onderdrukken. vervolgt.

Dan over pushen. Ik heb geleerd, dat wanneer je op een hele hoge iso werkt, je absoluut spot-on moet zijn qua belichting.
Zit je er een fractie naast en moet je gaan corrigeren in de nabewerkingen, ga je dit terugzien in het beeld. De ruis wordt erger, maar ook kleurshifting vindt plaats, en foto's worden paars.
Ik heb op de opleiding een oefening moeten doen, waarbij je voor de laagste iso, de middelste, en de hoogste iso een belichtingstrap gaat maken van -6 tot +6 stops. Het onderwerp bevat een zwart, wit en grijs object (met structuur, zoals een fleecedeken).
In de nabewerking heb je de referentie van 0 stop op de laagste iso. Dit is je perfecte beeld. Elk ander beeld, ga je corrigeren in de computer tot hij lijkt op het perfecte beeld. Je krijgt dus 45 foto's.
Met deze oefening krijg je inzicht in de iso's en hoeveel afwijking nog acceptabel te corrigeren valt.
Deze oefening leert je ook over ETTR, hoeveel wit nog wordt teruggewonnen en het zwarte.
Heb de uitslag van mijn oefening weer even teruggepakt.
ISO 100, +1, is maximale om wit terug te halen.
ISO 100, op de hele reeks, is zwart goed terug gekomen.
ISO 100, -3, begon je minimale ruis te zien.
ISO 100, -4, lichte mate van kleurshifting (nog wel bruikbaar).
ISO 100, -5, niet meer bruikbaar. ISO 640, +1, is het maximale voor wit
ISO 640, -2, komt lichte extra ruis en shifting voor
ISO 640, -3, komt duidelijke kleurshifting voor, niet meer bruikbaar. ISO 3200, +1, is het maximale voor wit
ISO 3200, -1, komt extra ruis voor EN kleurshifting voor
ISO 3200, -2, is weinig meer van over. Het rijtje van iso's: 100, 200, 400, 800, 1600, 3200 (dit zijn 5 stops).
Uit de test voor MIJN camera, blijkt dat het wellicht beter is om ipv iso 1600, 0 stop (de belichting), te schieten op iso 100, -5 stop en dan op de computer terughalen. Goed, terug naar pushen. Ik zei in mijn antwoord 'soms (heel soms)'. Juist vanwege die spot-on moeten zijn bij hoge iso's. Maar zit je een iso lager, heb je meer ruimte gekregen, en wellicht is de extra ruis en kleurafwijking minder, met de lagere iso, dan wanneer je niet pushed met de hogere iso. Het is maar hoe je camera hierop reageert.
Ik heb zelf eens moeten pushen. Ik werkte met een analoge film, en haalde een goede belichting niet meer. Dus dan maar op de uiterst haalbare, en met de computer terughalen. In de doka werd van oorsprong andere ontwikkelingstijden genomen voor het negatief. Met de computer is het het grijspipetje.

Dit vind ik nu leuk. Veel van mijn opleiding kan ik er weer bij halen. Hoewel ik maar 1,5 jaar heb gevolgd en dus niet heb afgemaakt.
Dit was technische stof in het 2e half jaar. Ter vergelijking, in dat zelfde half jaar, moest je ook een cover schieten die perfect paste bij een bekend tijdschrift zoals ELLE. Waarin je alles zelf moest regelen (model, visagie, studio, enz). Gelukkig was het een keuze opdracht, en koos ik om een paprika te fotograferen. Is me met 7 pogingen NOOIT gelukt, volgens de eisen van de opleiding.

Ik zit dit nog eens door te nemen:
"Er is namelijk een beweging ETTR, Expose To The Right, die zegt dat je moet overbelichten, en wel zo ver dat het histogram aan de rechterkant net niet clipt. In de nabewerking kun je de foto dan weer donkerder maken. Het voordeel is, volgens de ETTR-aanhangers, dat je zo de ruis onderdrukt." En het klopt wel wat ze zeggen, MAAR alleen maar voor situaties waarin het contrast binnen het bereik van de camera blijft en je dus kunt schuiven naar rechts op het histogram. Zoals je tweede afbeelding. Want die haalde de rechter kant niet.
Binnen de ETTR had je die belichting kunnen corrigeren door je ISO 1 stop lager in te stellen. Heb je EN minder ruis, EN minder ruis door de correctie omlaag. EN het klopt ook weer niet helemaal voor de hogere iso's. Want als je alleen een zwart object fotografeert en die dus links op je histogram uitlijnt, dan wordt je zwart dus grijs tot wit, welke je weer zwart moet gaan maken. Dit lukt niet zonder verlies in kwaliteit.
Ik heb de oefening er nog eens bijgepakt, en zwart is goed te herstellen bij ISO100, +4 (verder gaat RAW editor ook niet). Zelf gebruik ik ETTR alleen als het contrast te hoog is en ik dus keuze moet maken. En dan nog minimaal, want eigenlijk moet je dan gaan flitsen. Heb je trouwens al RAW en JPG vergeleken zoals die uit de camera komt, voor de hogere iso's. Met JPG moet je natuurlijk de juiste belichting hebben.
Mijn Nikon D80, is belabbert in JPG. Maar mijn nieuwere Canon S100 is weer erg veel beter in JPG dan ik dat kan maken met Photoshop vanuit RAW.

gd, natuurlijk "kan ik dat hebben" - ik vraag toch zelf om uitleg, dus hoe zou ik er moeite mee kunnen hebben als er dan uitleg komt? Ik ben juist enorm blij met jouw diepgaande antwoorden! Even een toelichting op het "overbelichten" dat bij ETTR hoort: ik bedoel niet het technische overbelichten waarbij het histogram tegen de rechterkant aanloopt; dat is altijd fout. Ik bedoel dat je een histogram dat normaal gesproken in het midden zou liggen (zeg van 30% tot 70% grijswaarde) en dat rechts leeg is (dus hoogte 0 van 70% tot 100% grijswaarde), meer naar rechts zet. Het histogram hoort dus van 30 tot 70 te lopen, maar door extra te belichten laat je het van 55 tot 95 lopen (enige marge voor de zekerheid, al was het maar omdat het toestel het histogram niet uit de raw berekent, maar uit de jpg, en daar zitten nu eenmaal afwijkingen in). In de nabewerking maak je de foto weer donkerder, zodat het histogram weer natuurgetrouw van 30 tot 70 loopt. Of je rekt het op zodat het van 20 tot 80 loopt, dat is soms mooier, ook al is het dan niet meer natuurgetrouw. (Ik begin steeds meer een aanhanger te worden van de stroming die zegt dat een foto niet natuurgetrouw hoeft te zijn. Ten eerste bestaat 'natuurgetrouw' helemaal niet, ten tweede wil je met een foto een gevoel, een idee, overbrengen, en geen wetenschappelijk verslag vastleggen. Maar dit is terzijde.)

Ik kan wat uitleg geven over het onderdrukken van ruis via ETTR. Ik zal het uitdrukken in histogramwaarden, waarbij een histogram van 0% (links) tot 100% (rechts) loopt. Ga er eens van uit dat je flink wat ruis hebt: 5 procenteenheden op de horizontale schaal van het histogram. Dat betekent dat een punt dat normaal gesproken een grijswaarde van 15% zou hebben, vanwege de ruis elke waarde tussen 10% en 20% kan krijgen. Als je een situatie fotografeert waarin het histogram smal is, zoals in bovenstaand voorbeeld waarin de grijswaarden van 30% tot 70% lopen, dan heb je daar dus 5% ruis overheen. Je donkerste waarden (de 30%) kunnen dus 5% hoger of lager uitkomen - dat is maar liefst een zesde deel van die grijswaarde van 30%! Je helderste waarden (70%) kunnen ook 5% hoger of lager uitkomen - dat is nog altijd een 14e deel van de grijswaarde. Als je nu ETTR doet, verschuif je het histogram van 30-70 naar 55-95, zoals hierboven aangegeven. De donkere delen hebben nu een grijswaarde van 55%, en die kan vanwege de ruis 5% hoger of lager liggen. Maar dat is nu nog maar een elfde deel van de grijswaarde, in plaats van een zesde deel toen we nog geen ETTR deden. De ruis wordt dus RELATIEF de helft minder! Voor de heldere delen geldt iets vergelijkbaars: die zitten nu op 95% grijswaarde, en de ruis geeft een variatie van een 19e deel van de grijswaarde; ook dat is veel beter dan de variatie van een 14e deel die we zonder ETTR hadden. Ga je in de nabewerking de foto donkerder maken, dan verminder je de belichting, en je vermindert ook de ruis. En dat is nu de hele truc! Dus:
-- Zonder ETTR:
ruis van een 6e deel tot een 14e deel van de grijswaarde
-- Met ETTR, de nog te sterk belichte foto:
ruis van een 11e deel tot een 19e deel van de grijswaarde
-- Met ETTR, na de nabewerking:
ruis blijft een 11e deel tot een 19e deel van de grijswaarde Je ziet dat ETTR de ruis vermindert, vooral in de donkere delen waar je er het meeste last van hebt.

Je verhaal over de stops begrijp ik nog niet goed. Misschien lukt het me als ik er nog eens een paar nachtjes over slaap. Aan de andere kant - moet ik geloof hechten aan de verhalen van een fotograaf die zelfs niet eens een simpele paprika op de foto kan zetten? ;-) (Niet kwaad bedoeld - zo'n opmerking kan je wel hebben, toch?)

Ik dacht al dat je met 'overbelichting' zou terugkomen. Ik bedoelde eigenlijk geen overbelichting.
Ik heb het afgeleerd om overbelichting te gebruiken, omdat er niet zoiets bestaat als overbelichting of onderbelichting. Belichting is altijd een KEUZE van de fotograaf. Dus ga je voorbij het niveau van een beginneling, dan bestaat overbelichting niet meer.
In de fotografie wordt gesproken over ruimer of krapper belichten. Een histogram in het midden houden vind ik dan ook geen goede methode. Want het zegt nog helemaal niets.
Wordt je nog een stukje beter, dan ga je kleuren plaatsen in je beeld. Zoals ik hierboven al als een voorbeeld had gegeven met de spotmeting op de witte jurk. Kleuren hoeven niet nauwkeurig te zijn, klopt, alles is een keuze van de fotograaf. Zelf vind ik dat zwart zwart moet zijn, grijs -> grijs en wit moet zeker wit zijn. Of er nu een geelzweem over het beeld heen is, waarmee je meer warmte maakt, doet er niet toe. --- Bedankt voor je aanvullende uitleg over de ruis. --- Stops is een maateenheid binnen de fotografie. En als je er eenmaal mee werkt erg gemakkelijk.
1 Stop is een halvering of verdubbeling van het binnenvallend licht.
Dus 1 stop is van iso 100 naar 200.
1 stop is van sluitertijd 1/30 naar 1/60
1 stop is van diafragma F8 naar F11 Als ik het heb op -6 stops dan ga je van sluitertijd: /15, /30, /60, /120, /250, /500, /1000
Elke keer 1 groot streepje, of 3 kleine streepjes op je camera. Leer je werken in stops, dan heb je een eenheid van hoeveel je een foto te ruim of te krap hebt belicht of moet gaan belichten.
Want wit ligt zo een 2,5 - 3 stops van grijs af. Idem voor zwart.
Een foto moet een bereik hebben van 5 stops, bepaald voor helderheid en contrast vanuit de analoge fotografie.
Je camera heeft een bereik van 7/8 stops. En fotografeert dus altijd vlak.

De moeilijkheid van een paprika is, dat je de vorm eruit kunt lichten, zonder dat je lichtpittten krijgen. Maar als je in een reclame folder kijkt, hoeveel RONDE bloempotten lijken er niet vierkant als je puur kijkt naar het licht?
Dwz dat de lichtval en schaduwval op de rand van de ronde pot een zuivere verloop heeft, een niet een duidelijke scheidingslijn. Om aan te geven, hieronder een bloempot met 2 grote lichtpitten en die duidelijk niet rond is, lichttechnisch gesproken:
http://cdn.webshopapp.com/f/z1fe4x/image.jpg De komt aardig in de buurt, maar helaas wordt het rechts weer lichter terwijl hij donkerder had moeten worden:
http://www.designonline24.nl/media/catalog/product/cache/1/image/600x/9df78eab33525d08d6e5fb8d27136e95/e/l/elho_bloempot_pure_round_antraciet_appels_2.jpg Deze is helemaal niet rond:
http://img.hema.nl/products/bloempot-13311229-normal.jpg Alle bloempotten waren afgekeurd volgens de opleiding. Beide gemaakt door professionele fotografen.

Bedankt voor je uitleg over de stops. Ik gebruik de stops alleen in de zin van belichtingscorrectie op de camera. Meestal werk ik als volgt: 1.  Kies compositie: standpunt, richting, hoeveelheid zoom.
2.  Kies diafragma.
3.  Kies ISO op basis van een eerste schatting. Zo laag mogelijk.
4.  Kies belichtingscorrectie. Eerste schatting op basis van ervaring.
5.  Laat toestel de sluitertijd bepalen.
6.  Pas zonodig ISO aan totdat de sluitertijd bevalt.
7.  Maak foto.
8.  Bekijk histogram en overbelichtingsindicatie op de camera.
9.  Pas zonodig belichtingscorrectie aan en ga naar stap 7. Het ziet er allemaal heel technisch uit als ik dit zo teruglees... maar dit is wat er "als vanzelf" is ontstaan gedurende het oefenen. Die belichtingscorrectie is het wieltje waarmee ik de foto meer of minder kan belichten dan het toestel zelf bedenkt. Is het histogram te breed (het beeld heeft te veel contrast), dan bepaal ik welke delen belangrijk zijn. HDR zou kunnen, maar ik vind het helemaal niets, dus daar doe ik niet aan. Is het histogram smal, dan lijn ik het zo uit dat "alles erin past". Bij twijfel doe ik ETTR, zonder overbelichting te krjgen. In de nabewerking rek ik een smal histogram meestal op (contrasten vergroten), zolang dat bij het beeld past. Soms rek ik bepaalde delen op terwijl ik andere delen in elkaar druk - dat kan handig zijn bij wolken. Nu klinkt dit alles misschien alsof ik de techniek goed beheers, maar dat is nog zeker niet het geval. Ik moet nog veel, heel veel oefenen!

Ik begrijp nu wat de bedoeling was met de paprika / bloempot. Eigenlijk is het idee dat je een volstrekt onnatuurlijk beeld creëert...

Zoals ik uitleg met stops, ga je een stapje verder binnen de fotografie. Het heet het zonesysteem:
http://www.camerastuffreview.com/nl/camera-uitleg/wat-is-het-zonesysteem Wit en zwart zijn de gemakkelijkste z/w tinten die je kunt plaatsen in de zone. Je hebt dan (bijna) een goed belichte foto te pakken. Bijna, wanneer het contast dus binnen de 7 stops van je camera moet zitten. Op de computer moet je bijna altijd die 7 stops van je camera terugbrengen naar 5 stops voor het beeld. (dus zwart en wit verschuiven). Heb je kennis van het zonesysteem, dan is geen enkel situatie meer moeilijk om de juiste belichting te bepalen. Enkele houvasten:
- Groen gras is ongeveer midden grijs, dus nul punt.
- Blauwe lucht zit een stop onder het wit.
- Grijze straattegels zit net boven midden grijs. Wil je veiligheid en dus ETTR gebruiken, dan pak het absolute lichtste punt die je nog doortekend wil hebben (via spotmeting), en die dan 3 stops ruimer belichten omdat de spotmeting hem als midden grijs ziet. Bij hele moeilijke belichtingssituatie ga ik altijd terug naar het zonesysteem. Maar in de studio pak ik altijd de lichtmeter.

Ik begrijp niet goed wat ik aan het zonesysteem heb. Wat ik op de site lees, is dat het vooral geschikt is voor zwartwitfotografie. Verder lees ik dat je eigenlijk het histogram (eigenlijk: de horizontale as daarvan) niet meer ziet als één doorlopend geheel (de werkelijkheid) of als iets dat een waarde kan hebben van 0 t/m 16383 (14-bits raw), maar dat je het ophakt in brokken. In feite maak je er dus iets van dat een waarde kan hebben van 1 t/m 10. Tijdens het fotograferen heb ik geen invloed op het contrast (behalve in speciale situaties, waar ik een polarisatiefilter kan gebruiken om het contrast te verbeteren, of zo'n filter waarvan ik de naam kwijt ben maar dat half grijs en half doorlatend is). Uitgedruk in het zonesysteem kan ik hooguit kiezen of mijn foto in zones 1 t/m 4 valt, of in zones 7 t/m 10, of bijvoorbeeld in zones 3 t/m 6. Dat komt op hetzelfde neer als het naar links of rechts verschuiven van het smalle histogram. Dat doe ik al met belichtingscorrectie, dus gewoon zonder zones. Tijdens de nabewerking kan ik een smal histogram "uittrekken", zeg maar uitsmeren over het hele bereik. Dus oprekken tot het zone 1 t/m 10 beslaat. Of, zoals ik het zou uitdrukken: oprekken tot de donkere delen nog net niet 0% worden en de heldere delen nog niet niet 100% worden. Kortom:
Ofwel ik werk al volgens het zonesysteem zonder het zonesysteem te kennen, ofwel ik begrijp niet wat het zonesysteem mij wil zeggen.

Het zonesysteem laat je toe om VOOR dat je de foto neemt, goed de belichting kan instellen.
Stel je neemt een portret van iemand. Dan wil je dat zijn gezicht zijn natuurlijke kleur en tint weergeeft. Niet lichter, of donkerder.
Dan kan je zijn gezicht opnemen, plaatsen in de zone en zo dan je belichting instellen met de +/- correctie.
Op die manier heb je vooraf de belichting perfect bepaald voor zijn gezicht. Achteraf doe ik niets met de zonesysteem, ik bewerk het beeld nagelang ik het mooi vindt. Bij het maken van een foto ga ik iets ander te werk (scheelt niet veel hoor). Ten eerste schiet ik manueel.
Als ik een beeld zie, dan kijk ik eerst naar het licht (niet de belichting). Hoe valt het licht en hoe maak ik daar gebruik van.
Dan natuurlijk compositie.
Daarna bepaal ik hoe de algemene grijswaarde is en hoe die algemeen te corrigeren valt. Hierbij stel ik eerst mijn camera in zodat de meter in het midden staat. Dan kan ik zelf nog de +/- doen in dezelfde aanpassing, met dezelfde knoppen voor T en A.
Voor moeilijke situaties ga ik plaatsen, dus spotmeten, camera op nul instellen, en de wiel kliks tellen voor de juiste correctie. Als ik nu 2 foto's wil maken, hoe ik NIET meer aan de belichting te werken, want het licht is gelijk gebleven, en ABSOLUUT niet meer afhankelijk van de compositie. Dit komt omdat ik Manueel schiet.
Als je automatisch schiet zoals ook P, A, S de standen automatisch zijn, dan moet je bij elke te nemen foto opnieuw je correctie bepalen. Ik kan voor binnen een hele avond met dezelfde instellingen werken.
Buiten als het bewolkt is ook. Met stapelwolken is het weer erg lastig. Of als je wisselend in de schaduw schiet en dan weer niet.

Je voorbeeld van het portret - is dat niet hetzelfde als spotmeting op het gezicht, zonder dat je rekening hoeft te houden met zones?

Het klopt, het contrast van de situatie kan je niet aanpassen. En daarmee moet je werken.
Voor een klein contrast is het niet erg, want veel fouten kan je niet maken. En veel is de corrigeren. Voor een te groot contrast moet je keuzes maken. Wat is belangrijk, wat je wil je dat 'goed' is.
Wel kan je middels flitsen het donkere deel oplichten, en zo het contrast meer verkleinen. Voor beide situaties is het belangrijkste wat jij goed in beeld wil hebben. Daar stel je je belichting op in. Wat ik soms doe, is gewoon de foto maken met een goede belichting.
Op de computer kopieer ik dit RAW bestand en kan ik de nummer 2 belangrijke gegevens goed corrigeren.
Als een semi HDR leg ik dan die twee beelden over elkaar.
Bij echte HDR (vind ik ook niet mooi), MOET je een statief gebruiken. Mag de inhoud niet bewegen.
Maar soms is de lucht uitgebeten, waarmee het mooier is als hij wel doortekenend is.

Oeps, vorige reactie was nog niet af - Ik bedoel, je stelt je belichting af op het onderwerp van je foto: het gezicht. Dat is spotmeting, eventueel een paar spotmetingen als je erg dicht op je onderwerp zit en je niet het hele gezicht in één spotmeting kunt vangen. Maar het blijft een heel gewone standaard spotmeting - ik zie nog niet waar de zone erbij komt. Is er veel verschil tussen jouw geheel handmatige manier van fotograferen en mijn A-voorkeuze? Ik kies A en laat de camera de T kiezen op zo'n manier dat de meter in het midden staat. Jij kiest A en kiest dan zelf de T (bij mij heet dat S) op zo'n manier dat de meter in het midden staat. Het uiteindeiljke effect is toch hetzelfde? Daarna passen zowel jij als ik de belichting aan met de +/-. Jouw manier heeft wel het voordeel dat je niets meer hoeft aan te passen als je meerdere foto's maakt in dezelfde omstandigheden. Mijn manier heeft het nadeel dat ik elke keer opnieuw de +/- moet aanpassen, omdat de belichtingsmeter van de camera elke keer opnieuw een T (of S) instelt op basis van wat hij op dat moment ziet. Dat kan dus bij elke foto anders zijn.

Nee, mijn voorbeeld van het portret houdt JUIST rekening met de zones.
Want een huidtint (via spotmeting) is NIET midden-grijs, die moet je dus corrigeren. Hoeveel? Dat weet je door die tint in de zone te plaatsen. Kijk deze persoon heeft zelf een zonelineaal gemaakt die hij meeneemt in zijn tas. (was ook een opdracht op de opleiding en zit ook standaard in mijn tas).
http://www.flickr.com/photos/basile_h/sets/72157625736665003/ Zo heb je altijd de zones bij je en kan je de tint plaatsen binnen de zone. Waarom de zonelineaal zelf wordt gemaakt, is omdat elke camera weer zijn eigen eigenschappen heeft en niet liniair (0 - 255) is zoals de eerste site die ik aangaf.
Wat je doet, is gewoon een trapje maken van -4 naar 0 naar +4.
Op de computer plak je die achter elkaar. Corrigeer je het geheel zodat de 0 gelijk is als een grijskaart. +3 en -3 moeten nog net doortekenend zijn, dus ook je contrast moet je nog aanpassen (om die 7 stops naar 5 stops te krijgen).
Het onderwerp is een egaal uitgelichte grijs voorwerp MET structuur, welke lichter is dan midden grijs. De 0-meting is de camera automatische stand meting, die dus midden grijs maakt. De correctie je hebt moeten doen op de zonelineaal, is in theorie de correctie die eigenlijk op elke foto nodig is. Want het is je camera eigenschap die je meeneemt in de correctie. In de praktijk is het echter niet altijd de juiste correctie. Zelf heb ik de zonelineaal heel klein afgedrukt en op de camera geplakt.

Hee, nu staat er ineens een extra reactie van jou die ik daarnet nog niet zag! Inderdaad, bij te hoog contrast is het een kwestie van keuzes maken. En oplichten met een flits - maar dat is iets waarin ik nog echt heel veel moet oefenen. Semi-HDR is erg lastig, vooral op de overgangen. Ik heb bijvoorbeeld ooit een foto gemaakt met daarin (onder andere) een donkere boom en een heldere lucht. De boom was wat te donker, de lucht was wat te helder. Beide waren terug te halen in de nabewerking, maar... hoe doe je dat tegelijk? Dus niet de boom terughalen en daarbij de lucht uitgebeten maken zodat zelfs de wolken niet meer te zien zijn, en ook niet de lucht terughalen met de mooie wolken, en daarbij de boom tot een zwart silhouet reduceren. Mijn probleem met die foto is dat ik de lucht kan terughalen en de boom eerst maar eens laten zoals hij is. Maar er schijnt lucht tussen de takken van de boom door. Soms hele kleine stukjes lucht. Dus als ik de lucht zelf terughaal, is "de hemel" weer mooi: blauw en niet bijna uitgebeten wit. Maar tussen de takken van de boom door zie je dan nog steeds kleine plukjes felwit. Terwijl de rest van de lucht nu dus blauw is. Dat ziet er heel lelijk uit. Een masker maken waarin ik al die honderden kleine stukjes lucht meepik die door de bladeren heen schijnen, is onbegonnen werk. Een masker maken op basis van helderheid is ook niet te doen, omdat sommige delen van de boom wel degelijk door de zon worden verlicht en dus fel zijn.

Overigens zijn er genoeg HDR-programma's waarbij het niet erg is wanneer je de camera hebt bewogen. Zelfs een lichte kanteling van de camera is geen probleem. Die HDR-programma's werken hetzelfde als panoramaprogramma's: die zoeken ook naar overeenkomstige punten tussen twee foto's en leggen die dan over elkaar, zonodig met aanpassing van perspectief. Waar nodig kun je zelf overeenkomstige punten aangeven, of kun je een lijn trekken waarvan je weet dat die perfect horizontaal of vertikaal is.

http://www.eosdigitaal.nl/forum/viewtopic.php?p=415596

Dank voor je uitleg over de zones - nu begrijp ik het idee.

We zijn gelijk aan het typen en wil ik de reacties niet te groot maken, want ik weet niet waar de grens ligt dat het niet meer past. Voor die HDR heb ik een instructie, maar die ligt thuis. Daar kom ik dus later op terug.
Maar inderdaad, die bomen zijn altijd lastig.

Jij gebruikt het +/- wieltje.
Ik niet, ik gebruik gewoon de A of T en zet het streepje links of rechts naast het midden volgens de correctie. Ik hoef nooit te wisselen tussen de A of T-stand. En hoef niet elke foto te corrigeren.
Ik gebruik maar 2 wieltjes: A en T