Waarom snak je automatisch naar adem in koud water?

Als je zonder je lichaam er eerst aan te laten wennen zomaar in koud water springt, dan vertraagt je hartslag opeens. Dan ga je hijgen omdat er dan tijdelijk minder zuurstof door je bloed wordt gepompt. Door namelijk bloed door je lijf te pompen zorgt je hart ervoor dat jouw lichaam van voldoende zuurstof wordt voorzien. Maar dat krijgt nu ineens te weinig, en daarom ga je hijgen om die extra zuurstof op die manier toch binnen te krijgen.

Het snakken naar adem in koud water wordt een duikreflex genoemd.

Bij het naar de diepte duiken loopt de hartfrequentie terug zodra men met het hoofd onder water gaat.
Hetzelfde verschijnsel zien we bij zeezoogdieren als walvissen, zeehonden en zelfs bij enkele soorten duikeenden. Bij deze dieren wordt zuinig omgesprongen met de hoeveelheid meegenomen zuurstof.

Het bloed stroomt voornamelijk naar hart en hersenen, omdat in de rest van het lichaam bloedvatvernauwing optreedt.
Deze bloedvatvernauwing heeft een bloeddrukverhogend effect. Door gelijktijdig de hartfrequentie te verlagen zal de bloeddrukverhoging voor een deel te niet worden gedaan.
Spierarbeid, nodig om onder water te zwemmen, blijft mogelijk, ook bij zuurstoftekort, door anaërobe afbraak van glucose. Deze duikreflex kan bij walvissen leiden tot een hartfrequentie van 4 slagen per minuut.

Bij de mens zien wij in deze omstandigheden een daling van de hartfrequentie tot ongeveer 30 a 40 slagen per minuut. Waarschijnlijk treedt ook bij de mens een herverdeling van het bloed op.
Bij het duiken neemt in elk geval de bloeddruk sterk toe.
Bij duikers is aangetoond dat na afloop van een duik er een verhoogd melkzuurgehalte in het bloed aanwezig was. Deze duikreflex treedt ook op als men het hoofd in een teil met koud water onderdompelt.

Op grond hiervan vermoedt men dat de zintuigen die deze reflex oproepen zich bevinden in het slijmvlies van de neus of in de huid van het gelaat. Onder deze omstandigheden is de verlaging van de hartfrequentie minder sterk dan bij actief duiken.

Toegevoegd na 2 minuten:
Er zijn aanwijzingen dat deze duikreflex optreedt tijdens het geboorteproces. Nu is het echter geen duik in het water, maar omgekeerd, uit het water.
Interessant is dat hetzelfde te zien is bij vissen die we uit het water halen. Waarschijnlijk is deze "duikreflex", in of uit het water, evolutionair gezien een heel oud mechanisme.