Wat bedoelde de psychoanalyse in de 19de eeuw met de term "hysterisch"?

Hysterie was een verzamelterm voor - vaak nogal dramatische - klachten bij vrouwen, waar geen duidelijke verklaring voor was. Dat varieerde van epileptisch-aandoende insulten, het aannemen van onmogelijke houdingen, spasmen, verlamming van een been of arm, en nog veel meer. In de 19e eeuw was men al wel wat op het spoor van de psychische oorzaak van die klachten, hoewel er ook toen af en toe mensen waren die het meer in de neurologische hoek zochten, of dachten aan vergiftiging, etc. Daarvóór dacht men dat hysterie ontstond bij vrouwen wanneer de baarmoeder door het lichaam ging zwerven op zoek naar een foetus (ja echt) of dat het kwam doordat het 'vrouwelijk zaad' zich ophoopte in de buik. Daar dankt hysterie ook z'n naam aan. De 'behandeling' tot dan toe was om de vrouw tot een orgasme te brengen.

In de 19e eeuw waren het o.a. Freud en Charcot die zich verdiepten in hysterie. Bekend was de 'grande hysterie' die Charcot beschreef, waarbij een vrouw een soort toevallen had en een typerende 'hysterische' houding werd aangenomen: in ruglig met de rug extreem hol, en dus de genitaliën omhoog gericht. Typerend is wel dat toen Charcot geen onderzoek meer deed naar deze vorm van hysterie, het ziektebeeld ook compleet verdween. In die tijd werd hysterie in al z'n vormen, dus ook de hysterische verlamming of blindheid, vooral behandeld met hypnose, en dat was vaak ook wel succesvol. Hysterie als verzamelnaam werd toen een term voor allerlei psychogene lichamelijke klachten, die vooral bij vrouwen voorkwamen. Ook in de 19e eeuw dacht men nog wel dat dit te maken had met een gebrek aan seksuele bevrediging, of in elk geval met de vrouwelijke geslachtsorganen.

Vandaag de dag zouden we bij dergelijke ziektebeelden vooral spreken van conversie, maar ook paniek- of angststoornissen werden in de 19e eeuw wel aangemerkt als "hysterische stoornissen". En er zullen ook ongetwijfeld vrouwen zijn geweest met schizofrenie, epilepsie, of allerlei neurologische aandoeningen die klachten veroorzaakten waarvan men de oorzaak niet wist, en die dus werden aangemerkt als "hysterisch", vooral omdat ze vrouw waren en dus verondersteld werd dat dit het probleem moest zijn. De 'grande hysterie' die door Charcot werd beschreven is zeer waarschijnlijk een vorm van conversie en misschien bij sommige vrouwen simulatie geweest, en wat vroeger hysterische verlammingen of hysterische blindheid genoemd werd, zouden we nu conversieverlamming of conversieve blindheid noemen.