Wat is de reden waarom jongeren Lui-lak vieren?

Luilak of looilak folkloristische viering op de zaterdag voor Pinksteren. De viering vindt vooral plaats in West-Friesland en enkele Hollandse plaatsen. Met luilak worden oorspronkelijk langslapers en telaatkomers bespot en wakker gemaakt. Er wordt vrij algemeen uitgegaan dat het een viering is met een Friese oorsprong....

Luilak heeft geen banden met de kerkelijke pinksterviering. Luilak is een van de weinige feesten waarvan de oorsprong door geen enkele religie wordt opgeëist. Over herkomst en symboliek ervan bestaan verschillende theorieën. De volkskundige J. Schrijnen ziet overeenkomsten met andere grappenfeesten die in het kalenderjaar worden gevierd en waarbij in verschillende vormen ook langslapers of telaatkomers worden bespot, zoals op Sint-Thomasdag (21 december) of 1 april.

Andere volkskundigen menen dat zowel luilak als Pinksteren voortgekomen zijn uit oude Noordwest-Europese vruchtbaarheidsfeesten en dat vooral luilak doet denken aan de Lupercalia van de Romeinen. Zij zien de figuur van de luilak bij deze meifeesten als een personificatie van de lente. Het vele lawaai zou bedoeld zijn om de lente uit zijn winterslaap te wekken. Een kind dat onder een baldakijn in het dorp wordt rondgeleid zou daarbij symbool staan voor de lente. De bijbehorende lawaaioptocht zou de winterdemonen verdrijven. De luilak kan ook het afgelopen jaar symboliseren dat weggehoond en geslagen wordt.

Weer anderen beweren dat Luilak wel eens een uitloper van het joodse Leilach-feest zou kunnen zijn, waarop offers gebracht werden om God te danken voor de oogst die men begon binnen te halen. Op de vooravond van het Wekenfeest bleven de joodse mannen de hele nacht op om de thora te lezen, omdat men zich in het jaar 3308 op dat bewuste feest verslapen zou hebben. Een andere verklaring is dat de luilak oorspronkelijk de nieuwe mysterie-ingewijde was, die door de priester in een doodsslaap was gebracht. Na drie en een halve dag werd hij eruit gewekt en was daardoor helderziende geworden.

In de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw was in een aantal plaatsen in de strook van Den Helder tot Delft de luilakviering bekend. Door jongeren zijn incidenteel pogingen gedaan om Luilak elders in het land te introduceren, maar na 1945 lijkt de viering van Luilak zich vooral tot Amsterdam en de Zaanstreek te beperken.

In de luilaknacht en -ochtend waren er vaak bloemenmarkten. In Haarlem gebeurde dat al sinds 1890. Later verschenen deze luilakmarkten ook in Amsterdam, Zaandam, Beverwijk, Alkmaar en sinds de jaren zestig in Purmerend. Een bijkomend voordeel was dat deze de aandacht afleidden van baldadigheden.