Waar komt het woord kerstmis vandaan?

Kerstmis werd oorspronkelijk alleen gebruikt als betiteling voor de mis die ter ere van de
geboorte van Christus werd opgedragen: de kerst-mis dus. In de Middeleeuwen waren
dat op de avond van de geboorte speciale nachtmissen. In het oud-Engels sprak men
over Christes maesse, oftewel de mis van Christus.
Het woord mis vindt zijn oorsprong vermoedelijk in de woorden Ite, missa est, waarmee
aan het einde van de allereerste kerkdiensten, die na de dood van Christus gehouden
werden, de kerkgangers werden heengezonden. Ite, ecclesia missa est betekent gaat
heen oftewel, de gemeente wordt uiteengezonden, zo meldt het Etymologisch
Woordenboek van Van Dale.
Het woordje Kerst is de vernederlandsing van de naam Christus. Christus is ooit verkort
tot Krist, dat Kirst werd. Vanaf het jaar 1200 kom je in het Nederlands woorden tegen
als Kirstenheide (christelijke gemeenschap). Weer later werd Kirst Kerst. Zo treffen we
in 1236 Kerstin (christen) aan op schrift. Kerst als los woord duikt voor het eerst op in
1276. En in 1285 schrijft iemand dat hij weet dat Kerst komen zal. Hij bedoelt daarmee
niet het feest, maar Christus of de Messias. Kijken we in de richting van de moderne tijd
dan komen we nog woorden tegen als kerstenen, met de betekenis: iemand tot
christen maken. Waarschijnlijk heeft Kerst het woord Christus nooit helemaal
verdrongen, omdat het eerste vooral in de spreektaal gebezigd werd en Christus
daarnaast als echte naam gewoon in de kerk is blijven voortbestaan
De eerste keer dat we het woord Kersmisse geschreven terugvinden is in 1274.
Vermoedelijk had het woord toen al niet meer alleen betrekking op de (nacht)mis, maar
was het al uitgegroeid tot de benaming voor het hele geboortefeest. In het
Middelnederlands werd ook nog gesproken van Kerstesmisse. Uiteindelijk is het
Kerstmis geworden.