Wat is het verschil tussen een Symfonieorkest en een Filharmonisch orkest?

Een erg logische vraag, met een logisch antwoord: er is namelijk geen verschil. Althans, uiterlijk toch niet. Het gaat in beide gevallen om een orkestformatie die de symfonische standaardgrootte heeft. Het grote verschil tussen beide termen is de etymologische herkomst en het gebruik van de begrippen.

Symfonisch
Allereerst is ‘symfonisch' afgeleid van ‘symfonie'. En symfonie is een begrip dat de Griekse begrippen ‘syn' (= samen) en ‘phone' (=klinken) verenigt. ‘Symfonie' betekent dus letterlijk 'samenklank'. Het is ook in die zin dat de vroege symfonieën moeten begrepen worden: namelijk als het samen klinken van diverse instrumenten en/of stemmen. Vandaar dat je ook in de renaissancemuziek de term ‘symfonie' aantreft voor vocale muziek (bv. De ‘symphoniae sacrae' van Heinrich Schütz): hier duidt de term dus nog niet op de ‘symfonie' zoals bij Mozart of Haydn, maar is het een begrip dat erop wijst dat diverse vocale of instrumentale stemmen samenklinken. Op het einde van de 17de eeuw - toen de instrumentale muziek belangrijker werd en de vocale muziek aan belang inboette - kreeg het begrip de betekenis van een georganiseerd geheel van samenklinkende instrumenten en ontstond de ‘symfonie' zoals we die vandaag de dag ook nog kennen. Omdat het genre zo populair was, werd aan de groep instrumentalisten die deze symfonieën vertolkte dan ook de naam ‘symfonisch' orkest gegeven.

Filharmonisch
Het begrip ‘filharmonie' is jonger en is afgeleid van de Griekse woorden ‘vriend van' en ‘harmonie' en betekent dus letterlijk ‘de toonkunst beminnend'. In tegenstelling tot het begrip ‘symfonisch' is ‘filharmonisch' dus geen esthetische term, maar drukt ze eerder een emotionele houding ten opzichte van de muziek uit. Vandaar dus dat de term aanvankelijk vooral gebruikt werd voor organisaties en instellingen die de muziek bevorderden. In de loop der tijden ontstonden er dus ‘filharmonische' verenigingen die een ‘symfonisch' orkest leidden. Gaandeweg versmolten beide begrippen met elkaar en was er sprake van een ‘filharmonisch' orkest. Ook deFilharmonie was van bij het begin verbonden aan een ‘Filharmonische Vereniging' - vandaar dus de naam.

Geschiedenis van de orkesten
Zo kan je perfect de geschiedenis van bepaalde orkesten afleiden uit de titel: de Wiener Philharmoniker is dus een orkest dat ooit groeide vanuit een organisatie, terwijl het London Symphony Orchestra in de beginjaren een orkest was dat onafhankelijk van een vereniging concerten gaf. Al kan je die gedachte zeker niet altijd en bij elk orkest doortrekken...

Kortom, beide begrippen zijn vandaag de dag evenwaardig en beide duiden op dezelfde orkestformatie. Alleen de socio-culturele inhoud van de begrippen verschilt...